به گزارش گروه اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی «اروم نیوز» زنبورداری، یکی از ارکان مهم کشاورزی نوین و اقتصاد روستایی در ایران، در سال‌های اخیر به‌عنوان صنعتی راهبردی با ظرفیت‌های گسترده در حوزه تولید، فرآوری و صادرات مطرح شده است. در این میان، استان آذربایجان‌غربی با برخورداری از شرایط اقلیمی کم‌نظیر، پوشش گیاهی متنوع، منابع طبیعی غنی و نیروی انسانی ماهر، به یکی از کانون‌های اصلی تولید عسل و فرآورده‌های زنبورعسل در کشور بدل شده است.
این استان نه‌تنها در سطح ملی پیشتاز است، بلکه به واسطه کیفیت ممتاز محصولات و توسعه زیرساخت‌های فرآوری، در مسیر تبدیل شدن به قطب صادراتی زنبورداری در غرب آسیا قرار دارد. آمارها نشان می‌دهد آذربایجان غربی با تولید سالانه بیش از ۲۳ هزار تن عسل و در اختیار داشتن نزدیک به ۱/۵ میلیون کلنی فعال زنبورعسل، سهمی چشمگیر از تولید این محصول راهبردی در کشور دارد و از نظر تعداد زنبورستان، حجم تولید و تنوع محصول، جایگاه نخست را در میان استان‌های ایران به خود اختصاص داده است.
استفاده گسترده از کندوهای مدرن، بهره‌برداری از منابع طبیعی پایدار، و رویکرد علمی در پرورش زنبور، از جمله عواملی است که زنبورداری این منطقه را از دیگر مناطق کشور متمایز کرده است. نکته حائز اهمیت دیگر، توجه هم‌زمان به فرآورده‌های جانبی زنبورعسل نظیر گرده گل، ژل رویال و بره‌موم است که امروزه در بازارهای داخلی و خارجی به‌عنوان کالاهای با ارزش افزوده بالا شناخته می‌شوند.
نبود نقدینگی و حمایت مالی در زنبورداری
هم‌افزایی این تولیدات با واحدهای بسته‌بندی، برند‌سازی و فرآوری صنعتی، زنجیره ارزش کامل‌تری برای این صنعت در استان ایجاد کرده است؛ زنجیره‌ای که نه تنها سودآوری برای تولیدکنندگان را افزایش داده، بلکه فرصت‌های جدیدی برای اشتغال جوانان، صادرات غیرنفتی و ارتقای سلامت جامعه فراهم آورده است. در این گزارش، به بررسی وضعیت فعلی زنبورداری در آذربایجان‌غربی، ظرفیت‌ها و چالش‌های پیشرو، نقش این صنعت در اقتصاد استان، و چشم‌اندازهای توسعه آن با تأکید بر صادرات و صنایع تبدیلی خواهیم پرداخت.
یکی از زنبورداران باسابقه شهرستان خوی با اشاره به ظرفیت‌های بی‌نظیر منطقه در حوزه زنبورداری، گفت: با وجود مزایای فراوان این حرفه، نبود نقدینگی و حمایت مالی، فعالیت زنبورداران را با مشکل جدی مواجه کرده است.
«سیدمهدی یوسفی» زنبوردار خویی با بیش از ۱۵ سال سابقه کار در این حرفه در گفتگو با خبرنگار ما اظهار کرد: خوی به‌دلیل شرایط آب‌وهوایی معتدل، مراتع غنی و تنوع گیاهی، یکی از بهترین مناطق کشور برای زنبورداری است، اما متأسفانه زنبورداران در مسیر تولید با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم می‌کنند.
وی با بیان اینکه زنبورداری یکی از مشاغل پاک و پایدار است، افزود: این حرفه علاوه‌بر تولید عسل، فرآورده‌های ارزشمندی مانند موم، گرده گل، ژل رویال و بره‌موم دارد که می‌تواند منبع درآمد خوبی برای خانوارهای روستایی و عشایری باشد.
وی عنوان کرد: با این حال، یکی از بزرگ‌ترین معضلاتی که ما زنبورداران با آن مواجه هستیم، کمبود نقدینگی و دشواری در تأمین نهاده‌ها مانند شکر، دارو و تجهیزات است.
یوسفی ادامه داد: تأمین داروهای مورد نیاز برای مقابله با بیماری‌های زنبورعسل با قیمت‌های سرسام‌آور و نبود تسهیلات بانکی مناسب، باعث شده برخی از زنبورداران حتی کندوهای خود را بفروشند یا از فعالیت در این حوزه منصرف شوند.
این زنبوردار خویی با تأکید بر اینکه زنبورداری نیاز به دانش، تجربه و مراقبت دائمی دارد، گفت: اگرچه سود حاصل از این شغل در برخی فصل‌ها خوب است، اما هزینه‌های نگهداری، مهاجرت فصلی، تغذیه مصنوعی و درمان زنبورها بسیار بالا رفته است و بدون حمایت‌های دولتی ادامه کار برای بسیاری از زنبورداران ممکن نیست.
تولید ۲۳ هزار تن عسل در آذربایجان غربی
رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی در گفتگو با خبرنگار اروم نیوز اظهار کرد: این استان با تولید سالانه بیش از ۲۳ هزار تن عسل، سهمی معادل ۱۸ درصد از کل تولید عسل کشور را به خود اختصاص داده و در صدر زنبورداری ایران قرار گرفته است.
وی با اشاره به جایگاه ویژه این استان در صنعت زنبورداری کشور،گفت: آذربایجان‌غربی با برخورداری از ۶ هزار و ۱۶۶ زنبورستان، حدود ۷ درصد کل زنبورستان‌های ایران را در خود جای داده و با بهره‌مندی از شرایط اقلیمی متنوع، منابع طبیعی غنی و پوشش گیاهی گسترده، بستری منحصر به‌فرد برای توسعه پایدار زنبورداری فراهم کرده است.
اصغری با بیان اینکه عمده زنبورستان‌های استان مجهز به کندوهای مدرن هستند، افزود: این ویژگی موجب افزایش راندمان تولید و بهبود کیفیت فرآورده‌های زنبورعسل در منطقه شده است.
وی ادامه داد: بر اساس آخرین آمار، آذربایجان غربی با دارا بودن یک میلیون و ۴۷۱ هزار و ۳۵۴ کلنی زنبور عسل، ۱۴ درصد از کل کلنی‌های کشور را در اختیار دارد و از این تعداد، بیش از یک میلیون و ۳۶۴ هزار کلنی فعال‌اند که معادل ۱۳ درصد کل کشور است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی خاطرنشان کرد: تولید عسل در سال گذشته به ۲۳ هزار و ۲۶۰ تن رسید که این میزان، ۱۸ درصد از کل تولید ملی را تشکیل می‌دهد و بار دیگر جایگاه برتر آذربایجان‌غربی در این حوزه را تثبیت کرده است.
وی با اشاره به تولید محصولات جانبی زنبورعسل در استان گفت: در سال ۱۴۰۳، حدود ۱۷۷ کیلوگرم گرده گل در استان تولید شده که سهمی بیش از ۲۰ درصد از تولید کشوری دارد. این موضوع نشان‌دهنده ظرفیت‌های ارزشمند استان در تولید فرآورده‌هایی همچون ژل رویال، بره‌موم و سایر محصولات جانبی با ارزش افزوده بالا است.
اصغری افزود: توسعه این فرآورده‌ها علاوه بر سودآوری برای زنبورداران، نقش مهمی در ارتقای سلامت جامعه و گسترش بازارهای صادراتی دارد. استان در حال حاضر با داشتن ۶ کارخانه بسته‌بندی و فرآوری عسل دارای برند، از استان‌های پیشرو در زمینه بسته‌بندی محسوب می‌شود.
وی تأکید کرد: با فعال شدن دو شرکت جدید در حوزه فرآوری عسل طی سال جاری، زنجیره ارزش این محصول در استان بیش از گذشته تقویت خواهد شد که این امر، ضمن افزایش درآمد تولیدکنندگان، زمینه‌ساز اشتغال جوانان و تقویت رقابت‌پذیری عسل استان در بازارهای بین‌المللی خواهد بود.
اصغری در پایان با اشاره به تنوع گیاهی منحصر به‌فرد منطقه، کیفیت بالای عسل آذربایجان‌غربی را نیز از نقاط قوت اصلی برشمرد و گفت: تولید عسل‌های تک‌گل و چندگل با کیفیت ممتاز، باعث شده بخشی از عسل استان دارای شهرت ملی و حتی جهانی باشد. صادرات این محصول به کشورهای اروپایی، حوزه خلیج فارس و عراق نیز از دیگر دستاوردهای این صنعت در استان است.
آذربایجان غربی قطب زنبورداری کشور اما در معرض تهدیدهای جدی
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی در گفتگو با خبرنگار ما اظهار کرد: آذربایجان غربی با دارا بودن شرایط اقلیمی متنوع و غنای گیاهی بالا، یکی از قطب‌های اصلی زنبورداری در کشور محسوب می‌شود؛ اما این ظرفیت ارزشمند در سال‌های اخیر با تهدیدهایی جدی روبه‌رو شده است.
بستانچی ادامه داد: استان آذربایجان غربی با تولید سالانه هزاران تن عسل طبیعی، نقشی مهم در تأمین بازار داخلی و صادرات این محصول ایفا می‌کند.
وی با اشاره به جایگاه ویژه استان در پرورش زنبور عسل گفت: اقلیم کوهستانی، تنوع گیاهان دارویی و مراتع طبیعی در آذربایجان غربی، زمینه‌ای بی‌نظیر برای تولید عسل باکیفیت فراهم کرده است. شهرستان‌هایی مانند مهاباد، پیرانشهر، سردشت، ارومیه و اشنویه، جزو مناطق فعال در این حوزه هستند.
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی با اشاره به آمارهای رسمی افزود: در حال حاضر، بیش از ۴۵۰ هزار کلنی زنبور عسل در استان وجود دارد و هزاران نفر به شکل مستقیم یا غیرمستقیم از این صنعت امرار معاش می‌کنند.
وی ادامه داد: با این حال زنبورداری در استان با مشکلات و تهدیدهای متعددی از جمله تغییرات اقلیمی، خشکسالی، استفاده بی‌رویه از سموم کشاورزی و کمبود منابع تغذیه طبیعی برای زنبورها مواجه شده است.
بستانچی گفت: کاهش پوشش گیاهی و ورود سموم خطرناکی مانند فیبرونیل به عرصه‌های زراعی، عامل مرگ‌ومیر گسترده زنبورها در برخی مناطق بوده است.
وی تأکید کرد: نباید فراموش کنیم که زنبورها تنها تولیدکننده عسل نیستند، بلکه یکی از ارکان اصلی گرده‌افشانی و پایداری محیط‌زیست‌اند. از بین رفتن آن‌ها مستقیماً بر کاهش تولید محصولات کشاورزی اثر خواهد گذاشت.
بستانچی خواستار حمایت جدی دولت از زنبورداران، آموزش کشاورزان در خصوص مدیریت مصرف سموم، و توسعه زنبورداری علمی در استان شد و افزود: «با برنامه‌ریزی صحیح و نگاه بلندمدت، آذربایجان غربی می‌تواند به عنوان پایلوت ملی در تولید عسل طبیعی و صادرات آن معرفی شود.
گزارش از رقیه وکیلی
انتهای خبر/ و
