در آذربایجان‌غربی، شب یلدا به‌ عنوان زمانی برای جشن و شادمانی شناخته شده و تقسیم‌بندی خاصی دارد: ۴۰ روز اول زمستان به نام «بویوک چیله» (چله بزرگ)، ۲۰ روز بعد «کیچیک چیله» (چله کوچک) و ۳۰ روز آخر «بایرام آیی» (ماه عید) نام‌گذاری می‌شود. هندوانه شب یلدا که در زبان ترکی «چیله قارپیزی» خوانده می‌شود، نماد اصلی این شب است و مردم باور دارند که خوردن هندوانه در این شب، انسان را از گرمای تابستان در امان نگه می‌دارد.

آیین‌های شب یلدا در آذربایجان‌غربی از نظر بسیاری از جزئیات مشابه سایر نقاط ایران است، اما در برخی مناطق این استان رسم‌ها و باورهای قومی خاصی نیز وجود دارد. در گذشته، شب یلدا با برگزاری مراسم خاصی همراه بوده که برخی از آن‌ها امروزه تغییر کرده یا فراموش شده‌اند. یکی از سنت‌های که همچنان در برخی از شهرستان‌های استان باقی‌مانده، رسم «چیلله لیک» یا «چیلله پایی» است. طبق این رسم، خانواده‌ها به مناسبت شب یلدا هدایای ویژه‌ای تهیه کرده و به خانه نوعروسان ارسال می‌کنند.

این آداب و رسوم شب یلدا نه تنها نمادی از آغاز فصل جدید در تقویم فصلی است، بلکه نشان‌دهنده پیوند عمیق مردم با فرهنگ و تاریخ کهن این منطقه و ایران است.

در کنار سنت‌های ویژه‌ای که برای شب یلدا در آذربایجان‌غربی برگزار می‌شود، جمع شدن خانواده‌ها و اقوام در کنار هم برای شب‌نشینی و گفتگوهای صمیمانه نیز جزو اصلی‌ترین آیین‌هاست. در این شب، طبق سنت، سفره‌های شب یلدا با انواع میوه‌های فصل مانند ، حلوا مخصوص ارومیه، داش حلواسی، حلوای هویچ، خرما، انار، پرتقال و البته هندوانه پر می‌شود و افراد با خوردن آجیل و شیرینی‌های محلی در کنار هم لحظاتی پر از محبت و دوستی را سپری می‌کنند.

شب یلدا؛ فرصتی برای تجدید پیوند خانوادگی

یکی از سنت‌های جالب در آذربایجان‌غربی، بازی‌های دسته‌جمعی در شب یلدا است. در این شب، بازی‌هایی همچون فال گرفتن از دیوان حافظ و نقل کردن داستان‌ها و قصه‌های قدیمی، به‌ویژه از نسل‌های گذشته، یکی از جذاب‌ترین بخش‌های شب یلدا به شمار می‌آید. این شب‌ها برای بسیاری از مردم فرصتی برای بازگشت به ریشه‌های فرهنگی خود و انتقال آن به نسل‌های بعدی است.

در برخی از مناطق استان، پختن غذاهای خاص شب یلدا نیز جزو سنت‌ها است. مردم آذربایجان‌غربی در این شب انواع غذاهای محلی و سنتی را آماده کرده و در کنار هم میل می‌کنند. خوراکی‌هایی همچون آش و کوفته، دلمه برگ بو، که در این فصل به دلیل سرمای هوا محبوبیت بیشتری دارند، به همراه انواع شیرینی‌های خانگی مانند باسلوق، سوجوق، گردو و کشمش، ملاخ استفاده می‌کنند.

در کنار تمام این رسوم، آیین‌های شب یلدا در آذربایجان‌غربی نمادی از همبستگی خانوادگی، احترام به بزرگ‌ترها، و ارتباط نسل‌های مختلف با یکدیگر است. این شب به نوعی نماد گرم بودن روابط اجتماعی و اهمیت پیوندهای خانوادگی است که در تاریخ و فرهنگ مردم این استان ریشه دارد.

در سال‌های اخیر، با توجه به تغییرات اجتماعی و فرهنگی، برخی از این سنت‌ها در حال تغییر یا کمرنگ شدن هستند، اما هنوز هم شب یلدا در این استان فرصتی برای بازگشت به سنت‌های گذشته و حفظ هویت فرهنگی است. مراسم و آیین‌های شب یلدا در آذربایجان‌غربی همچنان جایگاه ویژه‌ای در دل مردم این منطقه دارد و هر ساله با شور و شوق خاصی برگزار می‌شود.

یکی ار رسومات مرسوم در آذربایجان غربی بردن کادو به نوعرسان است که در ارومیه به نام «پای آپرماخ یا چیلله لیک» مرسوم است. که خانواده داماد با تهیه کادو، میوه، آجیل، شیرینی، برای ارزش گذاشتن به عروس و خانواده نو عروس این اقدامات را انجام می‌دهند.

زهرا هدایتی یکی از نوعروسان اهل ارومیه به خبرنگار درناسسی گفت: شب یلدا در ارومیه یکی از شب‌های خاص و به یادماندنی است. برای من که امسال اولین شب یلدایم را در خانه جدید می‌گذرانم، خیلی هیجان‌انگیز بود. این شب در ارومیه به طور ویژه با رسم‌های مختلف همراه است و یکی از جذاب‌ترین بخش‌ها، کادوهایی است که از خانواده‌ها به نوعروس داده می‌شود. برای من هم اتفاقات جالبی افتاد.

نوعروس ارومیه‌ای ادامه داد:  کادوها به طور کلی مشابه سایر نقاط ایران شامل میوه‌های شب یلدا مثل هندوانه، انار و خرما بودند. اما چیزی که در ارومیه به آن توجه زیادی می‌شود، «چیلله لیک» یا همان هدیه‌های شب یلداست که به نوعروس‌ها داده می‌شود. این کادوها معمولا شامل خوراکی‌های مخصوص، لباس‌های زیبا و گاهی وسایل خانه هستند که از طرف خانواده‌ها برای نوعروس ارسال می‌شود. در واقع، این هدایا نمادی از خوش‌شانسی و برکت در زندگی جدید هستند.

 

آداب شب یلدا در آذربایجان‌غربی همچنان زنده است

وی ادامه داد: خانواده‌ام یک جعبه بزرگ از میوه‌های شب یلدا برایم فرستادند که در آن هندوانه، انار و انواع خشکبار بودند. همچنین یکی از عمه‌هایم یک دست لباس زیبا برای شب یلدا به من هدیه داد که واقعا خوشحال شدم. اما شاید جالب‌ترین هدیه برای من، یک دیوان حافظ بود که به من هدیه داده شد. این هدیه خیلی خاص و معنادار بود و به من یادآوری می‌کرد که در زندگی جدیدم باید به سنت‌ها و پیشینه‌ام احترام بگذارم.

هدایتی عنوان کرد: این هدایا بیشتر از یک کادو صرف، به نوعی یک پیوند عاطفی و فرهنگی هستند. این هدایا به من احساس نزدیکی و تعلق به خانواده و فرهنگ مردم ارومیه را منتقل کردند. به‌ویژه که در شب یلدا، وقتی خانواده‌ها دور هم جمع می‌شوند و این هدایا تبادل می‌شود، احساس اتحاد و همبستگی بیشتری می‌کنید. همچنین، این هدایا یادآور اهمیت احترام به بزرگ‌ترها و حفظ سنت‌هاست. برای من، این شب‌ها پر از عشق و محبت بود.

نو عروس ارومیه‌ای در پایان خاطرنشان کرد: من علاقه دارم که این سنت‌های زیبا را ادامه بدهم. شب یلدا برای من نه فقط یک شب ویژه برای تبادل هدایا، بلکه فرصتی است برای نزدیکی به خانواده‌ها، گفتگو و حفظ ارتباط با عزیزان. در شب یلدای آینده، مطمئنا کادوهایی برای خانواده‌ام آماده می‌کنم و امیدوارم بتوانم سنت‌های شب یلدا را با دقت بیشتری به نسل‌های آینده منتقل کنم. همینطور دوست دارم در کنار جشن و شادی، از داستان‌ها و قصه‌های قدیمی خانواده هم بشنوم تا فرهنگ و تاریخ این شب را بهتر بشناسم.

 

تجملات، زیبایی شب یلدا را کمرنگ کرده‌اند

وحید مطلبی کارشناس مسائل اجتماعی به خبرنگار درناسسی گفت: شب یلدا در آذربایجان غربی، همچون سایر نقاط ایران، به عنوان نخستین شب زمستان و طولانی‌ترین شب سال جشن گرفته می‌شود. در این منطقه، این شب با آیین‌های خاصی همراه است که ریشه در باورهای باستانی مردم دارد. یکی از مهم‌ترین رسوم این شب در ارومیه، «چیلله گجه سی» یا همان شب یلدا است که با گردهمایی خانواده‌ها و انجام مراسم خاص، همچون خوردن میوه‌هایی نظیر هندوانه، انار، و خرما همراه است.

وی ادامه داد: در آذربایجان غربی، شب یلدا نه تنها یک مناسبت فرهنگی است بلکه فرصتی است برای نزدیکی و تقویت روابط خانوادگی. یکی از رسوم خاص این منطقه، «چیلله لیک» یا همان هدیه دادن به نوعروس‌ها است که از دیرباز در این شب رواج داشته و نمادی از محبت و احترام به اعضای جدید خانواده است. همچنین، این شب به عنوان فرصتی برای حفظ و انتقال فرهنگ شفاهی و سنت‌های محلی شناخته می‌شود، مانند خواندن اشعار حافظ، که در این شب‌ها به ویژه در ارومیه جایگاه ویژه‌ای دارد.

مطلبی یادآور شد: شب یلدا در آذربایجان غربی همچنان پر از رنگ و طراوت است و به عنوان یک آیین فرهنگی، همچنان در میان مردم زنده و پرشور باقی مانده است.

یک شهروند ارومیه‌ای به خبرنگار درناسسی عنوان کرد: شب یلدا به تدریج از ماهیت فرهنگی و اجتماعی خود دور شده و تحت تأثیر تجمل‌گرایی، تقلید از فرهنگ غربی و هنجارهای نادرست قرار گرفته است، به طوری که نیاز به برنامه‌ریزی فرهنگی برای بازگرداندن اصالت‌های این شب ضروری به نظر می‌رسد.

وی ادامه داد:  شب یلدا در گذر زمان به تدریج از هدف اصلی خود که همانا ایجاد پیوندهای خانوادگی، دورهمی‌های صمیمانه و حفظ سنت‌های ملی بوده، فاصله گرفته است. این شب تاریخی اکنون بیشتر درگیر تزیینات پر زرق و برق سفره و رقابت‌های ظاهری شده و روح اصلی آن در دل تجملات و چشم و هم‌چشمی‌ها گم شده است.

وی خاطرنشان کرد: در گذشته، شب یلدا زمانی برای گردهمایی خانواده‌ها و گفت‌وگوهای گرم با بزرگان بود، اما امروزه به نظر می‌رسد که توجه به آرایش و تزیینات سفره و خریدهای خاص جایگزین این لحظات اصیل شده است. این تغییرات باعث شده تا ارزش‌های فرهنگی این شب کمتر به چشم آید و سنت‌هایی چون شاهنامه‌خوانی، تفال به حافظ و تبادل پند و اندرزهای قدیمی در سایه تجملات مدرن پنهان شود. به نظر می‌رسد که شب یلدا اکنون تحت تأثیر رفتارهای ویترینی و فرهنگ مصرف‌گرایانه قرار گرفته و دیگر در اولویت قرار دادن روابط انسانی و خانواده از یاد رفته است.

رقیه وکیلی

انتهای خبر/