دکتر سید یحیی یثربی سال ۱۳۲۱ شمسی در روستای چراغ تپه سفلی از توابع تکاب در آذربایجان غربی متولدشد.تحصیلات ابتدایی را در مدارس سنتی روستا (مکتب) از سال ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۷ فراگرفت و سپس برای تحصیل در حوزه علمیه رهسپار زنجان شد. سپس به قم عزیمت کرد و دوره تکمیلی تحصیلات خود را از سال ۱۳۳۷ تا ۱۳۴۶ نزد استادان بزرگی چون علامه طباطبایی، منتظری و سبحانی به پایان برد.
نویسنده، پژوهشگر و استاد دانشگاه
▪ متولد ۱۳۲۱ تکاب
▪ دانش آموخته حوزه های علمیه زنجان و قم
▪ دارنده مدرک دکترای فلسفه و حکمت اسلامی
▪ تدریس در مراکز مختلف تربیت معلم
▪ تدریس در واحدهای مختلف دانشگاهی ازجمله دانشگاه علامه طباطبایی
▪ نگارش مقاله های متعدد در زمینه نقد فلسفه و عرفان
▪ ارائه سخنرانی های متعدد درباره فلسفه و عرفان
▪ عهده داری سمت های اجرایی در واحدهای دانشگاهی
▪ چاپ کتاب های ارزنده و مفید در زمینه فرهنگ، فلسفه و عرفان که می توان به نمونه های زیر اشاره کرد:
▪ نگارش کتاب های علمی و پژوهشی: «تاریخ تحلیلی انتقادی فلسفه اسلام»، «عرفان نظری»، «عیار نقد: نقدی بر هستی شناسی و معاد ملاصدرا»، «فلسفه امامت: تحلیل فلسفی شخصیت و اوصاف امامان»، «فلسفه مشاء: گزارشی از فلسفه مشاء همراه با گزیده ای از متون» و…
▪ انتشار کتاب هایی در زمینه فرهنگ مانند: «ماجرای غم انگیز روشنفکری در ایران»، «خودکامگی و فرهنگ» و…
▪ رمان ها و سفرنامه ها: «قلندر و قلعه: داستان زندگی سهروردی»، «محمدپیام آور صلح و اندیشه» و…
ز کارهای در دست نگارش: نوشتن رمانی درباره زندگی حضرت علی (ع)
توجه به جایگاه و اهمیت نقد در علوم انسانی بویژه فلسفه و عرفان از مهمترین نیازهای امروز جامعه ماست؛ آنچه که تاکنون به نحو شایسته موردتوجه قرار نگرفته است. هراس از رسیدن به بن بست یا باریک راه ها در مسیر نقدی چنین، همواره جامعه را به کلی گویی های فاصله انداز میان ما و مسائل اساسی و قابل بحث واداشته است. تا آنجا که فرعیات جای بحث های مفید را گرفته اند و جامعه را از رسیدن به اندیشه ای نو، محکم و قابل دفاع بازداشته است. در دیدار با فرزانه ای از دیار فلسفه و عرفان علل بی توجهی به چنین مسائل مهم و مفید برای جامعه و عدم پیشرفت در نقد و بررسی علوم انسانی را به بهترین وجهی می توان بررسی کرد.
مصاحبه های متعدد، سخنرانی های مختلف و کتاب های ارزشمند و مفید وی راه را برای هر محقق و علاقه مند به حوزه های اندیشه، فرهنگ، عرفان و ادب پارسی هموار کرده است. وی با هر زبان و به هرگونه بیانی که برایش ممکن بوده از نوشتن مقاله های علمی و کتاب های تحقیقی گرفته تا سفرنامه و رمان به شرح نیازهای معنوی جامعه در زمینه های مختلف علمی و فرهنگی پرداخته است.
به همین علت دکتر یحیی یثربی هم به لحاظ داشتن تفکر عمیق و نگاه موشکافانه تحلیلی و هم به سبب کثرت آثار و تلاش در زمینه های مختلف علمی فرهنگی و انتخاب قالب های مختلف برای بیانی همه فهم و پردامنه به عنوان یکی از راهگشایان تحقیق در زمینه های یادشده به شمار می آید.
دکتر سید یحیی یثربی سال ۱۳۲۱ شمسی در روستای چراغ تپه سفلی از توابع تکاب در آذربایجان غربی متولدشد.تحصیلات ابتدایی را در مدارس سنتی روستا (مکتب) از سال ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۷ فراگرفت و سپس برای تحصیل در حوزه علمیه رهسپار زنجان شد. سپس به قم عزیمت کرد و دوره تکمیلی تحصیلات خود را از سال ۱۳۳۷ تا ۱۳۴۶ نزد استادان بزرگی چون علامه طباطبایی، منتظری و سبحانی به پایان برد.
مباحث اصلی این دوره از تحصیلات وی شامل الهیات، فلسفه و عرفان بود که تأثیر مهم و بزرگی در زندگی و تفکر علمی اش برجای گذاشت.
یثربی سپس به تحصیلات دانشگاهی پرداخت و موفق به اخذ دکترای فلسفه و حکمت اسلامی شد.
این دوره از دانش خود را در سال های ۱۳۴۶ تا ۱۳۶۰ در دانشگاه الهیات دانشگاه تهران گذراند.
ضمن این که از سال ۱۳۵۰ تا ۱۳۶۱ در دبیرستان ها و مراکز تربیت معلم شهرهای زنجان، بوکان وشاهین دژ مشغول تدریس بود. از سال ۱۳۶۲ هم در گروه فلسفه دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز آغاز به کار کرد و ۱۰ سال به تدریس در این دانشگاه ادامه داد.
این فعالیت سال ها ادامه داشت تا این که سال ۱۳۷۷ در گروه فلسفه دانشکده ادبیات دانشگاه علامه طباطبایی به تدریس مشغول شد که تاکنون این فعالیت ادامه دارد.
وی علاوه بر تدریس در مراکز مهم دانشگاهی، سمت های اجرایی متعددی را برعهده داشته است.
ازجمله این سمت ها رئیس گروه فلسفه دانشگاه تبریز از سال ۱۳۶۷ تا ،۱۳۷۲ رئیس دانشکده الهیات دانشگاه تربیت معلم تبریز از سال ۱۳۷۰ تا ،۱۳۷۲ رئیس دانشگاه کردستان از سال ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۷ و رئیس پژوهشکده حکمت وفلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی از سال ۱۳۷۸ تاکنون.
آن گونه که اشاره شد، ویژگی دکتر یثربی در تعدد و تنوع آثار اوست. این آثار را می توان به بخش های مختلفی چون: کتاب های علمی و تحلیلی، مقاله های پژوهشی، رمان ها و سفرنامه ها و… متمایز کرد.
از میان آثار علمی ایشان «عرفان نظری» با وجود این که سال ها از چاپ آن می گذرد هنوز هم در زمینه آموزش عرفان بهترین و جامع ترین کتاب است. این کتاب بسیار واضح و روان نوشته شده و مطالب آن در دو بخش آمده است: بخش اول که حدود یک سوم کتاب را شامل می شود درباره مبانی، اصول و سیر تکامل تصوف و عرفان درجهان اسلام است و دوسوم دیگرش شرح رساله ای از داود قیصری، تنظیم کننده عرفان ابن عربی در جهان اسلام است. دکتر یثربی این رساله را که سال ها به عنوان کتاب درسی عرفان تدریس می شد به طور کامل ترجمه و شرح داده است. بنابراین کتاب «عرفان نظری» هم از لحاظ شرح پیدایش عرفان و اصول آن در بخش اول و هم از لحاظ مشتمل بودن بر یک متن مستند آموزشی، مهم و در خور توجه و هم از لحاظ شیوایی و نحوه بیان خواندنی و جذاب است.
«آب طربناک» عنوان دیگر اثر مهم استاد یثربی درباره نکات عرفانی دیوان حافظ است. این کتاب در نوع خود، به لحاظ دقت علمی و جامعیت بی نظیر است. وی در این باره می گوید: «متون عرفانی ما که به صورت شعر است تاکنون طبقه بندی نشده است جز یک طبقه بندی از مثنوی معنوی به نام «لب لباب مثنوی» که واعظ کاشفی نوشته و تلاش کرده تا مطالب مثنوی را براساس موضوع طبقه بندی کند. مثلاً درباره فنا، مرشد، سلوک و یا موضوعهای دیگر تمام شواهد را از مثنوی استخراج کند. اما بنده برای نخستین بار این کار را بر دیوان حافظ کرده ام. تمام مسائل و نکات عرفانی که در دیوان حافظ مطرح است در ۵۸ فصل و در هر فصل چندین بند طبقه بندی کرده ام. به طوری که هر بیت را که مربوط به آن مسأله عرفانی است آورده ام.» همچنین در این کتاب کل دیوان خواجه حتی رباعیات و مثنویات طبقه بندی شده است.
اثر دیگر وی به نام «ماجرای غم انگیز روشنفکری در ایران» کتابی است که در آن تلاش نویسنده بر این نکته صرف شده است که جامعه ما را با جامعه غرب از لحاظ اصول و مبانی جریان روشنفکری جدید مقایسه کند و نشان داده است که حتی در سطح متفکران و اندیشمندان جامعه ما این اصول رعایت نشده است و ما هنوز نتوانسته ایم تفکر جدید غربی را تجزبه و تحلیل کنیم و به کار بندیم. هر چند که تولیدات آنان را به راحتی پذیرفته ایم. وی معتقد است، اگر بتوانیم اندیشه جدید غربی را بررسی و نقد کنیم، با یک ارزیابی دقیق می توانیم نظام فکری تازه ای برای خودمان بسازیم، با این تفاوت که ویژه فرهنگ خودمان باشد و قابل عرضه در سطح جهانی. وی اثر مهم دیگری نیز در زمینه فرهنگ نگاشته است با نام «خودکامگی و فرهنگ». یثربی در این اثر به نقد برخوردهای غیرمنطقی جناح ها و افرادی که به نحوی برای به دست گرفتن قدرت در جامعه تلاش می کنند پرداخته و گوشه ای از مشکلات را مطرح کرده است و تلاش نموده راهکارهایی هم ارائه دهد با این هدف که شاید این کتاب وسیله ای باشد برای رساندن جامعه به نظم و نظامی بهتر در برخوردهای سیاسی تا آنجا که از برخوردهای مغرضانه، موروثی و سنتی پرهیز شود. اما «تاریخ تحلیلی انتقادی فلسفه اسلامی» اثر دیگر وی که به عنوان مرجعی در فلسفه اسلامی مطرح است از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این کتاب در نهصدصفحه و در ۵فصل و پنج کتاب تهیه شده و مسائل مهم فلسفه اسلامی را در تاریخ شامل می شود و سابقه آن را از یونان باستان ماقبل سقراط، افلاطون، نوافلاطونیان و سپس فلسفه خودمان تا به امروز پی گرفته است. چندین نقد علمی هم در بخش هایی از این کتاب آورده که می تواند برای هر پژوهنده یا دانشجوی فلسفه مفید و مورد استفاده باشد.
در بخش رمان و سفرنامه نویسی استاد، به دو رمان باید اشاره کرد: یکی رمان «قلندر و قلعه» که چندبار چاپ شده و مورد توجه خوانندگان قرار گرفته است و دیگری «محمد پیام آور صلح و اندیشه» که تا چند روز دیگر وارد بازار کتاب می شود. «قلندر و قلعه» داستان زندگی سهروردی است که بخشی از زندگی وی را که مربوط به عرفان و سلوک است بازگو می کند. این کتاب با نثر شیوای خود و تصاویر عینی که از زندگی سهروردی به دست می دهد با استقبال عام مواجه شده و چندین بار به چاپ رسیده است. «محمد پیام آور صلح و اندیشه» هم عنوان رمان تازه اوست که با حال وهوایی خاص در مورد زندگی پیامبر اسلام نوشته است. وی در این کتاب سعی کرده است یک دوره از زندگی حضرت را مطرح کند اما به صورت کاملاً عینی و ملموس؛ به صورت آدمی میان آدم ها. آن طوری که خود آن حضرت می خواست و در قرآن مطرح شده است. از کتاب های مهم دیگر وی می توان به «فلسفه عرفان: تحلیلی از اصول و مبانی و مسائل عرفانی»، «عرفان نظری: تحقیقی در سیر تکاملی و اصول و مسائل تصوف»، «عیار نقد:نقدی بر هستی شناسی و معاد ملاصدرا»، «فلسفه امامت: تحلیل فلسفی شخصیت و اصواف امامان»، «فلسفه مشاء: گزارشی از فلسفه مشاء همراه با گزیده ای از متون»، «عیار نقد: بررسی نقد پنج مسأله بنیادی در فلسفه اسلامی». آن طور که از عناوین کتاب های دکتر یثربی به خوبی پیداست بحث درباره این آثار و گفتن از آنها نیاز به فرصتی طولانی دارد. در هر کتاب او حرفی تازه ومسأله ای اساسی مطرح شده است چرا که وی معتقد است: «باید حرفی را گفت که اولاً تکرار مکررات نباشد و دیگر آن که کلی گویی و فرار از مسأله اصلی در آن احساس نشود. امروزه معمولاً چون میزان مطالعه کم شده است بحث ها کلی و تکراری هستند» و در ادامه می افزاید: «ما درعلوم انسانی دچار آشفتگی بزرگی هستیم. چون در علوم تجربی، پزشکی وحتی جامعه شناسی الگوهایی از غرب داریم و تا حدودی با آنها هماهنگ شده ایم. مثلاً در فیزیک، پزشکی یا علوم دیگر تجربی آنها مشخص کرده اند که مسأله اصلی چیست. غربی ها به دنبال باز کردن بن بست ها و حل مسائل ویژه هستند و ما هم می دانیم تحقیقات خود را متوجه چه مسائلی کنیم. اما در علوم انسانی ما غرب را نمی پذیریم و آن را باطل می دانیم از طرفی خودمان هم کاری نمی کنیم. بنابراین چون مسأله برای ما مشخص نشده و مسأله تحقیق را می سازد تحقیقات ما دچار آشفتگی بزرگی است.» وی درباره تحقیقات و رساله های دانشجویی می گوید: «حتی در سطح دکترا رساله هایی نوشته شده که بسیار غم انگیزند. در این رساله ها هر کس مسأله ای تراشیده و خودش به آن مسأله پاسخ گفته بدون آنکه بداند آیا چنین مسأله هایی برای جامعه و شرایط کنونی ما مفید و جدی هست یا نه؟ کارهای تحقیقاتی هم معمولاً تکراری هستند و سبب تلف شدن بودجه می شوند.» دکتر یحیی یثربی هشداری هم برای جامعه دارد: «استادان دانشگاه ها را از فرهنگ غلطی که جامعه به آنها تحمیل کرده است نجات بدهید. هر استادی کرسی و جایگاه ویژه ای دارد. وقتی استادی در جلسه ای حاضر می شود باید حرف تازه ای داشته باشد و نباید تنها به این فکر باشد که در چند مرکز دانشگاهی کار کند. استاد راهنما به وظیفه ای که راهنمایی دانشجو طبق ساعت های تعیین شده است به خوبی عمل کند تا از وضعیت کنونی رهایی پیدا کنیم.»
دکتر سیدیحیی یثربی برای نقد اهمیت ویژه ای قائل است وتصمیم دارد یک دوره معرفت شناسی، منطق و فلسفه های مضاف اسلامی را نقد کند و علاوه بر ادامه دادن کار نقد و بازسازی فلسفه اسلامی قصد انجام دوکار بزرگ را هم دارد؛ یکی نوشتن تفسیر یک جلدی وجامع اما مختصر و مفید از قرآن کریم و دیگری نوشتن رمانی درباره زندگی حضرت علی (ع).
منبع: شیز
