به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «اروم نیوز»؛ ارومیه، شهری با تاریخ و فرهنگی دیرینه، امروز در کنار همه جلوه‌های توسعه شهری، با چالشی روبه‌روست که سیمای اجتماعی آن را خدشه‌دار کرده است؛ پدیده زباله‌گردی.
این معضل اجتماعی سال‌هاست که در خیابان‌ها، کوچه‌ها و اطراف مخازن زباله به چشم می‌آید؛ مردان و زنانی که با کیسه‌ها و چرخ‌دستی‌ها مشغول جست‌وجو در زباله‌ها هستند تا با فروش مواد بازیافتی، حداقل هزینه‌های زندگی خود و خانواده‌شان را تأمین کنند.
برخلاف تصور عمومی که زباله‌گردی را صرفاً به کودکان کار محدود می‌داند، واقعیت میدانی ارومیه نشان می‌دهد که بیشتر افراد حاضر در این چرخه تلخ، بزرگسالانی هستند که به دلیل فشار اقتصادی، بیکاری، اعتیاد یا نداشتن پشتیبانی اجتماعی، به ناچار به این کار روی آورده‌اند. در میان آنان، زنان نیز حضوری پررنگ دارند؛ زنانی که اغلب سرپرست خانوار یا از اقشار محروم‌اند و برای گذران زندگی به جست‌وجو در میان زباله‌ها روی آورده‌اند.
زباله‌گردی در ارومیه تنها یک فعالیت غیررسمی و پرخطر اقتصادی نیست، بلکه بازتابی از شکاف‌های اجتماعی و نابرابری‌های اقتصادی است. در چهره‌های این افراد، خستگی، تحقیر و بی‌پناهی دیده می‌شود. آنان در حالی که در معرض انواع بیماری‌ها و مخاطرات جسمی هستند، ناچارند ساعت‌ها در میان زباله‌ها بگردند تا از دل آن پلاستیک، قوطی یا تکه کاغذی برای فروش بیابند. واقعیت تلخ آن است که این افراد در چرخه‌ای گرفتار شده‌اند که خروج از آن بدون حمایت نهادهای رسمی و سیاست‌گذاری‌های جامع تقریباً غیرممکن است.
ابعاد این مسئله تنها به جنبه انسانی ختم نمی‌شود، بلکه مدیریت شهری را نیز به چالش می‌کشد نبود سازوکار مشخص برای ساماندهی پسماند، ضعف در اجرای طرح‌های تفکیک از مبدا و نبود نظارت جدی بر پیمانکاران حوزه بازیافت، شرایطی را فراهم کرده که زباله‌گردی به یک چرخه سودآور برای واسطه‌ها تبدیل شود بسیاری از این افراد زباله‌گرد، عملاً نیروی کار ارزان و بی‌دفاعی هستند که از سوی دلالان و پیمانکاران غیررسمی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند، بی‌آنکه امنیت شغلی یا پوشش حمایتی داشته باشند.
ارومیه روزانه هزاران تُن پسماند تولید می‌کند و در حالی که شهرداری تلاش کرده با دفن بهداشتی بخشی از این زباله‌ها را مدیریت کند، نبود زیرساخت کافی برای بازیافت علمی و ساماندهی فرآیند پسماند موجب شده است که این کار به دست افرادی بیفتد که هیچ‌گونه تجهیزات بهداشتی و حفاظتی در اختیار ندارند. نتیجه آن است که زباله‌گردی نه تنها چهره شهر را مخدوش می‌کند، بلکه سلامت عمومی و بهداشت شهری را نیز به خطر می‌اندازد.
بُعد اجتماعی این پدیده نیز نگران‌کننده است. زنانی که در کنار مردان در این چرخه گرفتارند، غالباً سرپرست خانوار هستند و نبود شغل مناسب و حمایت اجتماعی آنان را به این مسیر کشانده است. این وضعیت به تدریج می‌تواند به گسترش آسیب‌های اجتماعی نظیر حاشیه‌نشینی، انزوا، افزایش فقر و کاهش اعتماد اجتماعی منجر شود. در چنین شرایطی، زباله‌گردی نه تنها مسأله‌ای فردی یا خانوادگی نیست، بلکه یک بحران شهری است که به صورت زنجیره‌ای سایر حوزه‌های اجتماعی را نیز متأثر می‌کند.
با نگاهی به تجربه دیگر کلان‌شهرها می‌توان دریافت که حل این معضل نیازمند یک برنامه جامع است ایجاد فرصت‌های شغلی سالم در حوزه بازیافت، ساماندهی و ثبت رسمی نیروهای جمع‌آوری پسماند، گسترش فرهنگ تفکیک زباله از مبدا و توسعه زیرساخت‌های مدیریت شهری می‌تواند گام‌های مؤثری در کاهش زباله‌گردی باشد.
به نظر می‌رسد امروز ارومیه نیازمند یک نگاه جدی و عمیق‌تر به معضل زباله‌گردی است. این پدیده نه صرفاً یک مشکل محیط زیستی، بلکه نشانه‌ای از ضعف‌های ساختاری و نابرابری‌های اجتماعی است. بی‌توجهی به آن، تبعات سنگینی در حوزه اجتماعی، بهداشتی و حتی امنیت شهری خواهد داشت.
بنابراین، تنها با همکاری میان شهرداری، نهادهای حمایتی، سازمان‌های مردم‌نهاد و مشارکت خود شهروندان است که می‌توان امید داشت این چرخه تلخ پایان گیرد و کرامت انسانی مردان و زنانی که امروز در زباله‌ها به دنبال روزی خود هستند، حفظ شود.
روایت یک زن زباله‌گرد
اسمم مرضیه است، ۳۵ ساله، سرپرست خانوار. وقتی شوهرم بیمار شد و دیگر قادر به کار نبود، مجبور شدم وارد این چرخه شوم. روزها با کیسه و چرخ‌دستی در خیابان‌ها می‌گردم و از میان زباله‌ها پلاستیک، قوطی و کاغذ جمع می‌کنم. درآمدم بسیار اندک است، ولی برای تأمین نان خانواده‌ام چاره‌ای جز این ندارم.
گاهی با کودکانم روبه‌رو می‌شوم که در کوچه‌ها بازی می‌کنند و نمی‌دانند مادرشان ساعت‌ها در میان زباله‌ها مشغول کار است.
کار ما پرخطر و خسته‌کننده است؛ همیشه نگران بیماری، بریدگی یا آسیب‌های جدی هستم و مجبورم برای ادامه زندگی خانواده‌مان کار کنم تا محتاج نامردان نشوم.
کارگر سابق ساختمانی در دل زباله‌ها
یکی از زباله‌گردها به نام جلال هستم که ۵۰ ساله و زمانی هم کارگر سابق ساختمان بود در گفتگو با خبرنگار اروم نیوز گفت: بع
به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «اروم نیوز»؛ ارومیه، شهری با تاریخ و فرهنگی دیرینه، امروز در کنار همه جلوه‌های توسعه شهری، با چالشی روبه‌روست که سیمای اجتماعی آن را خدشه‌دار کرده است؛ پدیده زباله‌گردی.
این معضل اجتماعی سال‌هاست که در خیابان‌ها، کوچه‌ها و اطراف مخازن زباله به چشم می‌آید؛ مردان و زنانی که با کیسه‌ها و چرخ‌دستی‌ها مشغول جست‌وجو در زباله‌ها هستند تا با فروش مواد بازیافتی، حداقل هزینه‌های زندگی خود و خانواده‌شان را تأمین کنند.
برخلاف تصور عمومی که زباله‌گردی را صرفاً به کودکان کار محدود می‌داند، واقعیت میدانی ارومیه نشان می‌دهد که بیشتر افراد حاضر در این چرخه تلخ، بزرگسالانی هستند که به دلیل فشار اقتصادی، بیکاری، اعتیاد یا نداشتن پشتیبانی اجتماعی، به ناچار به این کار روی آورده‌اند. در میان آنان، زنان نیز حضوری پررنگ دارند؛ زنانی که اغلب سرپرست خانوار یا از اقشار محروم‌اند و برای گذران زندگی به جست‌وجو در میان زباله‌ها روی آورده‌اند.
زباله‌گردی در ارومیه تنها یک فعالیت غیررسمی و پرخطر اقتصادی نیست، بلکه بازتابی از شکاف‌های اجتماعی و نابرابری‌های اقتصادی است. در چهره‌های این افراد، خستگی، تحقیر و بی‌پناهی دیده می‌شود. آنان در حالی که در معرض انواع بیماری‌ها و مخاطرات جسمی هستند، ناچارند ساعت‌ها در میان زباله‌ها بگردند تا از دل آن پلاستیک، قوطی یا تکه کاغذی برای فروش بیابند. واقعیت تلخ آن است که این افراد در چرخه‌ای گرفتار شده‌اند که خروج از آن بدون حمایت نهادهای رسمی و سیاست‌گذاری‌های جامع تقریباً غیرممکن است.
ابعاد این مسئله تنها به جنبه انسانی ختم نمی‌شود، بلکه مدیریت شهری را نیز به چالش می‌کشد نبود سازوکار مشخص برای ساماندهی پسماند، ضعف در اجرای طرح‌های تفکیک از مبدا و نبود نظارت جدی بر پیمانکاران حوزه بازیافت، شرایطی را فراهم کرده که زباله‌گردی به یک چرخه سودآور برای واسطه‌ها تبدیل شود بسیاری از این افراد زباله‌گرد، عملاً نیروی کار ارزان و بی‌دفاعی هستند که از سوی دلالان و پیمانکاران غیررسمی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند، بی‌آنکه امنیت شغلی یا پوشش حمایتی داشته باشند.
ارومیه روزانه هزاران تُن پسماند تولید می‌کند و در حالی که شهرداری تلاش کرده با دفن بهداشتی بخشی از این زباله‌ها را مدیریت کند، نبود زیرساخت کافی برای بازیافت علمی و ساماندهی فرآیند پسماند موجب شده است که این کار به دست افرادی بیفتد که هیچ‌گونه تجهیزات بهداشتی و حفاظتی در اختیار ندارند. نتیجه آن است که زباله‌گردی نه تنها چهره شهر را مخدوش می‌کند، بلکه سلامت عمومی و بهداشت شهری را نیز به خطر می‌اندازد.
بُعد اجتماعی این پدیده نیز نگران‌کننده است. زنانی که در کنار مردان در این چرخه گرفتارند، غالباً سرپرست خانوار هستند و نبود شغل مناسب و حمایت اجتماعی آنان را به این مسیر کشانده است. این وضعیت به تدریج می‌تواند به گسترش آسیب‌های اجتماعی نظیر حاشیه‌نشینی، انزوا، افزایش فقر و کاهش اعتماد اجتماعی منجر شود. در چنین شرایطی، زباله‌گردی نه تنها مسأله‌ای فردی یا خانوادگی نیست، بلکه یک بحران شهری است که به صورت زنجیره‌ای سایر حوزه‌های اجتماعی را نیز متأثر می‌کند.
با نگاهی به تجربه دیگر کلان‌شهرها می‌توان دریافت که حل این معضل نیازمند یک برنامه جامع است ایجاد فرصت‌های شغلی سالم در حوزه بازیافت، ساماندهی و ثبت رسمی نیروهای جمع‌آوری پسماند، گسترش فرهنگ تفکیک زباله از مبدا و توسعه زیرساخت‌های مدیریت شهری می‌تواند گام‌های مؤثری در کاهش زباله‌گردی باشد.
به نظر می‌رسد امروز ارومیه نیازمند یک نگاه جدی و عمیق‌تر به معضل زباله‌گردی است. این پدیده نه صرفاً یک مشکل محیط زیستی، بلکه نشانه‌ای از ضعف‌های ساختاری و نابرابری‌های اجتماعی است. بی‌توجهی به آن، تبعات سنگینی در حوزه اجتماعی، بهداشتی و حتی امنیت شهری خواهد داشت.
بنابراین، تنها با همکاری میان شهرداری، نهادهای حمایتی، سازمان‌های مردم‌نهاد و مشارکت خود شهروندان است که می‌توان امید داشت این چرخه تلخ پایان گیرد و کرامت انسانی مردان و زنانی که امروز در زباله‌ها به دنبال روزی خود هستند، حفظ شود.
روایت یک زن زباله‌گرد
اسمم مرضیه است، ۳۵ ساله، سرپرست خانوار. وقتی شوهرم بیمار شد و دیگر قادر به کار نبود، مجبور شدم وارد این چرخه شوم. روزها با کیسه و چرخ‌دستی در خیابان‌ها می‌گردم و از میان زباله‌ها پلاستیک، قوطی و کاغذ جمع می‌کنم. درآمدم بسیار اندک است، ولی برای تأمین نان خانواده‌ام چاره‌ای جز این ندارم.
گاهی با کودکانم روبه‌رو می‌شوم که در کوچه‌ها بازی می‌کنند و نمی‌دانند مادرشان ساعت‌ها در میان زباله‌ها مشغول کار است.
کار ما پرخطر و خسته‌کننده است؛ همیشه نگران بیماری، بریدگی یا آسیب‌های جدی هستم و مجبورم برای ادامه زندگی خانواده‌مان کار کنم تا محتاج نامردان نشوم.
کارگر سابق ساختمانی در دل زباله‌ها
یکی از زباله‌گردها به نام جلال که ۵۰ ساله و زمانی هم کارگر سابق ساختمان بود در گفتگو با خبرنگار اروم نیوز گفت: بعد از آن که پروژه‌های ساختمانی کم شد و بیکاری به سراغم آمد، وارد زباله‌گردی شدم. روزها در کوچه‌ها و خیابان‌ها دنبال مواد قابل بازیافت می‌گردم تا روزگارم بگذرد. این کار نه فقط خسته‌کننده، بلکه پرخطر است؛ بارها دچار بریدگی و آسیب شده‌ام.
تذکر امام جمعه ارومیه به مجموعه شهری برای مدیریت زباله‌گرد
حجت‌السلام‌والمسلمین سید مهدی قریشی امام جمعه ارومیه در خطبه‌های نماز جمعه با اشاره به مشکلات شهری، به مسئله زباله‌گردی در سطح شهر تأکید کرد و آن را یکی از چالش‌های مهم شهری دانست که نیازمند مدیریت جدی است.
وی افزود: این پدیده علاوه بر تأثیر منفی بر سیمای شهر، آثار روحی و اجتماعی نامطلوبی نیز بر جامعه بر جای می‌گذارد.
نماینده ولی‌فقیه در آذربایجان‌غربی با بیان اینکه مشاهده افراد تا کمر در سطل‌های زباله برای جمع‌آوری ضایعات، تصویری ناپسند از شهر ایجاد می‌کند، از مسئولان شهری، شورای شهر و شهرداری خواست تا برنامه‌ریزی و اقدام لازم برای مدیریت این معضل را انجام دهند.
وی تأکید کرد: بحث درآمد این افراد موضوع اصلی نیست؛ ممکن است یک زباله‌گرد از این راه درآمد بیشتری از برخی افراد داشته باشد، اما وقتی رهگذران با این صحنه‌ها مواجه می‌شوند، آبروی شهر آسیب می‌بیند و مشکلات اجتماعی و روانی متعددی به وجود می‌آید.
قریشی افزود: برای حل این مسئله باید وقت گذاشته شود و اقدامات برنامه‌ریزی‌شده انجام گیرد. افراد زباله‌گرد باید شناسایی و مشخص شود که در چه مناطقی فعالیت دارند تا مدیریت آن به صورت منطقه‌ای انجام شود.
قریشی همچنین از شهروندان خواست همکاری کنند و زباله‌های خود را در خانه تفکیک کرده و به شکل جداگانه در بیرون از منزل قرار دهند تا فرآیند مدیریت پسماند آسان‌تر شود.
وی در پایان تأکید کرد: این مسئله‌ای است که مردم از آن ناراحت هستند و هر کسی این صحنه‌ها را مشاهده می‌کند، نه تنها از لحاظ روحی تحت تأثیر قرار می‌گیرد، بلکه آثار اجتماعی منفی آن نیز به چشم می‌آید.
انتهای خبر/ م
