به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «اروم نیوز»؛ استان آذربایجان‌غربی با اقلیم چهار فصل و ظرفیت‌های منحصربه‌فرد طبیعی و فرهنگی، از دیرباز در فهرست مقاصد گردشگری داخلی و خارجی جایگاه ویژه‌ای داشته است.
در این میان، شهر ارومیه به‌واسطه موقعیت جغرافیایی ممتاز، تنوع قومی و فرهنگی و برخورداری از جاذبه‌های طبیعی کم‌نظیر، سهم بسزایی در توسعه گردشگری منطقه‌ای دارد.
یکی از جاذبه‌هایی که در سال‌های اخیر بیش از پیش مورد توجه گردشگران قرار گرفته، باغ‌های سنتی توت در حاشیه و درون شهر ارومیه است؛ فضایی سبز، سنتی و آمیخته با خاطرات جمعی که در ماه‌های خرداد و تیر، به مقصدی دل‌پذیر برای شهروندان و مسافران تبدیل می‌شود.
این باغ‌ها، اگرچه در نگاه نخست بخشی از اراضی کشاورزی و منابع تولید محصولات بومی به‌حساب می‌آیند، اما در واقع کارکردهای فراتری از جنبه اقتصادی صرف دارند.
حضور خانواده‌ها، برپایی دورهمی‌های سنتی زیر سایه‌سار درختان تنومند، بهره‌برداری تفریحی از فضای سبز و مصرف مستقیم میوه‌های تازه‌چیده‌شده، همگی نشانگر آن است که باغ‌های توت، به بخشی از هویت فرهنگی و زیست محیطی ارومیه تبدیل شده‌اند.
تجربه ساده اما صمیمانه چیدن میوه و صرف آن در دل باغ، برای بسیاری از گردشگران شهری که از شلوغی، آلودگی و فاصله از طبیعت به تنگ آمده‌اند، تجربه‌ای نوستالژیک و آرامش‌بخش فراهم می‌کند.
باغ‌های توت ارومیه؛ میراثی زنده در گردشگری پایدار
از سوی دیگر، این ظرفیت می‌تواند در چارچوب سیاست‌های توسعه پایدار گردشگری، به‌عنوان الگویی موفق برای تلفیق کشاورزی و گردشگری مورد توجه قرار گیرد در بسیاری از کشورها، باغات سنتی با اصلاح زیرساخت‌ها و افزایش خدمات گردشگری، به پایگاه‌هایی برای جذب گردشگر تبدیل شده‌اند که نه‌تنها به حفظ اراضی کشاورزی کمک می‌کند، بلکه زمینه‌ساز اشتغال‌زایی بومی و پایداری فرهنگی نیز است.
در ارومیه نیز، اگر حمایت و برنامه‌ریزی مناسبی از سوی نهادهای متولی صورت گیرد، باغ‌های توت می‌توانند به یکی از قطب‌های گردشگری طبیعی و فرهنگی شهر بدل شوند.
نباید از یاد برد که با روند رو به افزایش تغییر کاربری باغ‌های شهری به ساخت‌وسازهای بی‌رویه، حفظ چنین فضاهای طبیعی ارزش دوچندان می‌یابد حفاظت از باغ‌های توت، به‌ویژه درون‌شهری، به‌معنای حفاظت از بخشی از حافظه تاریخی و زیست‌محیطی شهر است.
این باغ‌ها می‌توانند نقشی کلیدی در ارتقای کیفیت زندگی شهروندان، افزایش نشاط اجتماعی و رونق اقتصاد محلی ایفا کنند، مشروط بر اینکه با نگاه فرهنگی و گردشگری به آنها نگریسته شود و در سیاست‌گذاری‌های شهری و استانی جایگاه واقعی خود را بیابند.
در کنار ابعاد طبیعی و اقتصادی، نباید از نقش اجتماعی و میراث‌فرهنگی باغ‌های توت در ارومیه غافل شد این فضاها، با قدمتی که در حافظه جمعی مردم دارند، نه‌تنها محلی برای تولید میوه، بلکه محوری برای روایت‌های خانوادگی، سنت‌های محلی و آیین‌های غیررسمی شهری بوده‌اند.
نسل‌های متوالی از اهالی ارومیه، تجربه خاطره‌انگیز حضور در این باغ‌ها را از کودکی تا بزرگ‌سالی در ذهن دارند این پیوند عاطفی میان مردم و طبیعت، باعث شده باغ‌های توت فراتر از نقش اقتصادی یا زیباشناختی خود، به یکی از عناصر هویتی شهر تبدیل شوند که حفظ و احیای آنها، به نوعی پاسداری از تاریخ فرهنگی و سبک زندگی اصیل محلی است.
باغ‌های توت ارومیه؛ هم خاطره‌اند، هم روزی
میرزا تقی‌زاده، یکی از مالکان قدیمی باغ‌های توت در حومه ارومیه، در گفتگو با خبرنگار اروم‌نیوز با اشاره به قدمت این توتستان‌ها گفت: این باغ برای پدرم بود، قبل از او هم برای پدرِ پدرم. قبلاً هر تابستان بچه‌ها اینجا جمع می‌شدند، بازی می‌کردند، توت می‌خوردند. الان خیلی از این باغ‌ها شده تغییر کاربری پیدا کرده و تبدیل به آپارتمان شده است ولی ما هنوز دل‌مان به همین درخت‌ها خوش است.
از سوی دیگر، بسیاری از شهروندان، باغ‌های توت را فراتر از یک فضای کشاورزی می‌دانند یکی از شهروندانی که به همراه خانواده‌اش برای تفریح به یکی از توتستان‌های اطراف ارومیه آمده بود، در این‌باره اظهار کرد: باغ‌های توت فقط جای چیدن میوه نیست، اینجا نفس می‌کشیم. بچه‌هایمان میان و از نزدیک درخت می‌بینند، میوه می‌چینند و در زندگی ماشینی امروز، همین فضاها نعمت‌اند.
مریم اسدی، گردشگری که از تبریز به ارومیه سفر کرده، درباره تجربه حضور در یکی از توتستان‌ها گفت: فضای این باغ‌ها واقعاً زیباست. وقتی شنیدم می‌شود خودمان توت بچینیم و از نزدیک با باغداران گفتگو کنیم، تصمیم گرفتم بیام. هم تفریح بود، هم تجربه‌ای جدید.
شهروند دیگری از ارومیه با بیان اینکه باغ‌های توت بخشی از هویت محلی هستند، عنوان کرد: برای ما ارومیه‌ای‌ها، خرداد با طعم توت عجین شده و هر سال بچه‌هایم را به تو.تستان می‌آورم تا با طبیعت آشنا بشوند. اینجا مثل کلاس درس در دل طبیعت است.
فرشاد نظری گردشگری از تهران که برای اولین بار به یکی از توتستان‌های اطراف شهر آمده است به خبرنگار اروم نیوز گفت: جای عجیبیه؛ هم‌زمان سادگی و زیبایی را دارد به‌نظرم می‌تواند یک ظرفیت عالی برای توسعه گردشگری روستایی و بوم‌گردی باشد.
باغ‌های توت آذربایجان‌غربی؛ میراثی در دل توسعه شهری
حکمت جعفری، مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی در گفتگو با خبرنگاران با اشاره به وضعیت توتستان‌های استان اظهار کرد: عمده باغ‌های توت در آذربایجان‌غربی در شهرستان ارومیه با سطحی حدود ۱۸ هکتار و در خوی با ۷ هکتار قرار دارند و در سایر مناطق استان نیز به‌صورت پراکنده کشت می‌شوند.
وی افزود: توت، میوه‌ای بومی و ریشه‌دار در سنت و فرهنگ مردم این منطقه است که در بسیاری از روستاها و خانه‌باغ‌ها، به‌ویژه در میان خانوارهای کهن‌سال، جایگاهی خاص دارد.
جعفری تصریح کرد: بخش عمده‌ای از محصول این باغ‌ها به‌صورت تازه‌خوری در ایام برداشت مصرف می‌شود و بخشی نیز برای مصرف زمستانی خشک شده و نگهداری می‌شود.
وی افزود: توت خشک از دیرباز یکی از اجزای اصلی تنقلات محلی بوده که در کنار چای و سایر دمنوش‌های گیاهی مصرف می‌شود و نزد بیماران دیابتی به‌دلیل قند طبیعی‌اش، جایگزین سالمی برای قندهای صنعتی محسوب می‌شود.
جعفری در ادامه با اشاره به کاهش توتستان‌های درون شهری ارومیه گفت: اکنون تنها سه توتستان فعال در شهر باقی مانده‌اند که آنها نیز به‌دلیل فشار ساخت‌وساز و تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی، در معرض تهدید قرار دارند.
مدیر باغبانی جهاد کشاورزی بیان کرد: اگرچه گسترش شهرنشینی امری اجتناب‌ناپذیر است، اما باید میان توسعه شهری و حفظ میراث طبیعی و باغی ارومیه تعادل ایجاد شود.
جعفری در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به انواع توت در استان اظهار کرد: توت سفید، توت قرمز و شاه‌توت از گونه‌های اصلی در باغ‌های استان هستند، اما توت تولیدشده در شهرستان خوی به‌دلیل اندازه درشت و قند بالا، بازارپسندی بیشتری داشته و به‌عنوان یکی از برندهای بومی استان مطرح است.
وی تصریح کرد: با شروع فصل برداشت در خردادماه، توتستان‌های اطراف ارومیه به یکی از جاذبه‌های تفریحی و طبیعی برای شهروندان و گردشگران تبدیل می‌شود و بسیاری از خانواده‌ها با حضور در این باغ‌ها ضمن بهره‌مندی از فضای سبز و نشاط‌آور تابستانی، تجربه میوه‌چینی، پیک‌نیک خانوادگی و ثبت لحظات خوش در دل طبیعت را تجربه می‌کنند.
مدیر باغبانی جهاد کشاورزی در پایان بیان کرد:برخی باغداران نیز با فروش مستقیم میوه و ارائه خدمات سنتی، ضمن ایجاد منبع درآمدی جدید، نقش مهمی در تقویت گردشگری بومی و اقتصاد غیررسمی ایفا می‌کنند.
کلام آخر؛
با وجود استقبال خوب مردم، نگرانی‌هایی نیز از سوی مالکان و کشاورزان مطرح می‌شود کاهش منابع آبی، نبود حمایت‌های کافی و مهم‌تر از همه، روند رو به افزایش تغییر کاربری اراضی باغی به مسکونی، از جمله تهدیداتی است که آینده این توتستان‌ها را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است.
با این حال، مالکان باغ‌ها و شهروندان همچنان امیدوارند که با حمایت نهادهای متولی، حفظ بافت باغی و توسعه گردشگری کشاورزی، توتستان‌های ارومیه نه‌تنها حفظ شوند بلکه به‌عنوان یکی از نمادهای هویتی، فرهنگی و طبیعی این منطقه بیش از پیش مورد توجه قرار گیرند.
گزارش از: نجیبه معصومی سرای
انتهای خبر/ م
