به گزارش اروم نیوز، ایام نوروز فرصتی دوباره به ما می‌دهد تا نگاهی دوباره داشته باشیم به فرهنگ و آیین‌ها سنتهای نیاکانمان. دید و بازدیدها، دوستی‌ها و مهربانی‌های این ایام همیشه در اذهان باقی می‌ماند. البته این روزها برای کودکان بسیار خاطره انگیزتر از بزرگترهاست، چرا که آنها بیشتر از بزگترها آداب و رسوم خود را جدی می‌گیرند و دوست دارند یکایک آنها برگزار شود تا شادی و نشاط بیشتری داشته باشند. درست است که بزرگترها این آیین را به سمت تشریفات و چشم و هم چشمی برده‌اند ولی باز هم از ارزش و اعتبار فرهنگ اصیلمان کاسته نمی‌شود.
برای آشنایی با بعضی از این سنتهای ماندگار خود به سراغ نویسنده، پژوهشگر و فولکلورپژوه ارومیه‌ای استاد بهرام اسدی رفته و گفتگوی کوتاهی با وی داشته‌ایم.
اروم نیوز: جناب آقای اسدی به عنوان اولین سوال، از آداب و رسوم نوروز در منطقه آذربایجان توضیحی بفرمائید؟
بزرگترین و مهمترین دأب و رسم نوروز، دید و بازدید از اقوام و آشنایان و صله ارحام نسبت به آنان و یاد کردن از بزرگان خانواده و خاندان و کوچکترهای قوم و فراموش شده ها و فقرا و نیازمندان و …. است. از اینها گذشته، مراسم و آیینهایی نیز مرسوم بوده و هست که مراسم چهارشنبه های آخر سال، سفره های چهارشنبه، رفتن سرِ چشمه، پریدن از روی آب، پریدن از روی آتش (به عنوان نمادهایی از عناصر اربعه)، عیدی دادن به همدیگر، بازیها مخصوص عید، پوشیدن لباسهای نو (جهت همگام شدن با تجدید حیات طبیعت) و رفتن به آغوش طبیعت و …. به عنوان نمونه هایی از این مراسم به شمار می آیند.
اروم نیوز: در باور مردم آذربایجان چه شخصیتی نوید آمدن نوروز را می‌دهد و در فولکلور آذربایجان چه نامیده میشود؟
در اساطیر آذربایجان، نوروز، در شخصیت انسانی متجسم می شود و چهارشنبه های آخر سال به ترتیب، خبر آمدن بهار را می دهند. و حتی یکی از چهارشنبه ها نیز به نام خبرچی چرشنبه، وظیفه اش خبر دادن ورود بهار است.
اروم نیوز: از آداب و رسوم بردن هدیه به نوعروسان در چهارشنبه آخر سال در منطقه آذربایجان توضیحاتی بفرمایید؟
نوعروسان هرگاه در خانه پدری باشند هدایایی از طرف خانواده و اقوام عروس دریافت می کنند و این دریافت همراه با جشن و سرور و تجمع در خانه ی پدری عروس روی می دهد و هرگاه نوعروس در خانه شوهر باشد هدایا از طرف خانواده و خاندان عروس به نومنزل عروس و داماد برده می شوند. و البته این مراسم مخصوص نوروز نیست و در دیگر اعیاد نیز همچون قربان و فطر و شب چله نیز اجرا می شود.
اروم نیوز: از مراسماتی که قبلا در ایام نوروز در منطقه آذربایجان برگزار می‌شد و الان به باد فراموشی سپرده شده است برایمان بگویید؟
صبح روز چهارشنبه آخر سال، کوزه هایی برداشته کنار چشمه و یا آبهای جاری و رودخانه ها رفته و کوزه را پر کرده و قبل از طلوع خورشید به خانه برمی گشتند و این آب را به عنوان تبرک نگه می داشتند. در خانه های قدیمی روزنه (باجا) بود و خورشید از باجا به خانه می تابید. صبح اولین روز سال باجا را باز می کردند و محل تابش اولین نور خورشید را آرد می مالیدند به این نیت که اولاً سال پربرکتی داشته باشند و ثانیاً سالشان با سفیدی که رمز خوشبختی است شروع شود. بازیهایی مرسوم بود از جمله: بادام، که به چند روش بازی می شد(تک مانا جوت، جولایا آتدی، باش مانا گ.) بازی با گردو که قوانین و اصطلاحات مخصوص خود را داشت.
آب اولین باران بهاری نیز باورهایی را در عامه پدید آورده بود(لئیسان یاغیشی) و این آب را نیز در ظرفهایی نگه می داشتند و به تدریج که مصرف می شد محل خالی شده ی آن را با آبهای معمولی پر می کردند و به این ترتیب اثری هرچند کمرنگ، از آب باران همواره در ظرف مخصوص موجود بود. فال نوروز هم یکی از این باورهاست به این ترتیب که اشخاصی مطلبی را نیت کرده و پشت در همسایه ها و یا اقوام گوش می ایستادند و اولین کلمه یا جمله ای را که می شنیدند با نیت خود تطبیق داده و به آن عمل می کردند و یا آینده ی خود را پیش بینی می کردند.
مراسم کچل و کوسا از دیگر مراسم اجرایی در نوروز و اول بهار بود که جنبه ی کومیک و نمادین داشت و به صورت نمایش اجرا می شد.
اروم نیوز: نقش مردم و مسئولین در زنده نگه داشتن مراسمات و آداب و رسوم بومی را چگونه ارزیابی می کنید؟
البته مراسم و آداب بومی به هر صورت و شکل خود از طرفی فرهنگ عامه محسوب می شود و از طرف دیگر متناسب با زمان و همگام با آن دچار تغییرات و تحولاتی نیز شده است و می شود.
از مراسمی که در بالا اشاره شد به عنوان مثال صله ارحام هیچگاه کهنه و متروک نمی شود و نباید شود ولی از دیگر مراسم، مثلاً سفید کردن محل اولین تابش خورشید به خانه در اولین روز سال، چیزی است که شاید در خانه های امروزی قابل اجرا نباشد ولی به عنوان یک میراث فرهنگی و باور عامه قابل احترام و شایان حفظ است.
اروم نیوز: آیا برای مراسمات نوروز اشعار، بایاتی و … خاصی نیز گفته می شود؟
چهارشنبه های آخر سال و نوروز و دیگر مناسبتهای ملی همواره اشعار و نواهای مخصوص خود را داشته اند و هر کدام در موقعیت خاص خود ادا شده و تأثیر خاص خود را بر جای نهاده‌اند.
اروم نیوز: از بازیهای کودکانه مخصوص ایام نوروز بفرمایید؟
انواع مختلف بازی با بادام، گردوبازی، پیلله دسته، یومورتا چاققیشدیرما، کوس آغاج و …. و مسابقه تاپماجا میان کودکان که بسیار جذاب و جالب بود و …
اروم نیوز: چرا فرهنگ غنی خود را خیلی آسان فراموش می کنیم؟ نفش خانواده ها را چگونه ارزیابی می کنید؟
نقش خانواده ها در این زمینه کم رنگ است. آنچه باعث فراموشی فرهنگ عامه شده و می شود تحول و دگرگونی سریع شرایط زندگی و روابط اجتماعی و رسانه های جمعی است. یک رادیو یا تلویزیون و اخیراً اینترنت و موبایل و گروههای اجتماعی جایگاه مادربزرگ و پدربزرگ را گرفته اند و جوان امروز به سادگی و راحتی از کنار پدربزرگ و مادربزرگ رد می شود و توجهی به او و سخن او نمی کند در حالی که ششدانگ حواسش در گروههای اجتماعی و گوشی موبایلش است.
اروم نیوز: مهمترین مراسم جشنهای نوروز در منطقه آذربایجان به نظر شما کدام است؟ و چرا؟
آنچه بوده و هست و نیاز روز هم به شمار می رود دید و بازدید و یاد کردن نزدیکان و دورها و ایجاد صمیمیت و یکدلی و یکرنگی و آگاه شدن از وضع همدیگر و …. است. تغییر لباسها در بهار، همگامی وهمرنگی با طبیعت را نشان می دهد و دارای معانی عرفانی نیز می باشد.
اروم نیوز: آیا این آداب و رسوم توسط پژوهشگران جامعه ثبت می شوند؟ چه توصیه ای در این زمینه دارید؟
پژوهشگران جامعه انگشت شمارند و پژوهشگرنماها بسیار. کپی برداری از نوشته های دیگران و نشر آنها به نام خود و یا بدون نام آفتی است که امروزه مخصوصاً در فضای مجازی شیوع فراوانی دارد. البته مطالب منتشر شده در فضای مجازی سندیت لازم را ندارند و همان پژوهشگران انگشت شمار، با نشر پژوهشهای خود در قالب کتاب و نشریه و امثالهم باعث ماندگاری میراث کهن می شوند و قابل تقدیر و شایان تحسین اند و امیدوارم که از تلاشهای خود در این زمینه خسته نشوند.
انتهای پیام/
