به گزارش بُلفَت، آب، این مایع حیات بخش و موهبت آسمانی که خداوند همه چیز را با آن زنده می گرداند ،ارزش و تقدس خاصی در میان ما و گذشتگان و نیاکانمان داشته است. در جهان امروز نیز آب به عنوان محور توسعه در بخش کشاورزی، نقش بسزایی در توسعه بخش های مختلف اقتصادی ، صنعتی و اجتماعی ایفا می نماید.
ایران سرزمینی خشک با نزولات جوی بسیار کم است به طوریکه اگر میانگین بارندگی سالانه در سطح خشکی های زمین را که حدود ۸۶۰ میلیمتر تخمین زده می شود با متوسط بارندگی سالانه در ایران که تقریباً ۲۵۰ میلیمتر (در چند ساله اخیر ۲۲۰ میلیمتر) است مقایسه کنیم ملاحظه می شود که بارندگی در ایران حتی کمتر از یک سوم متوسط بارندگی در سطح دنیاست.
لذا کمبود بارندگی در ایران یک واقعیت بدیهی است. علاوه بر زمان ریزش نزولات جوی ، محل آنها نیز با نیاز بخش کشاورزی که مصرف کننده اصلی آب می باشد مطابقت ندارد. از دیگر مشکلات ایران میزان تبخیر بالاست. در مجموع حدود ۷۲ درصد از بارندگی ها بلافاصله از طریق تبخیر و تعرق وارد جو می شود و لذا حجم آب قابل برداشت و استحصال آن بسیار اندک است.
در حال حاضر میزان سرانه آب قابل تجدید پذیر در کشور به ازای هر نفر در حدود ۱۷۰۰ متر مکعب در سال می باشد که حدود یک چهارم متوسط جهانی است.این درحالی است که سرانه آب تجدید شونده برای هر نفر در ۴۰ سال پیش حدود ۷۰۰۰ متر مکعب بود. با روند کنونی رشد جمعیت، پیش بینی می شود این مقدار تا سال ۱۴۰۰ به کمتر از ۱۲۵۰ مترمکعب به ازای هر نفر برسد.
برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی و عدم توجه به توازن مقدار آب برداشت شده با میزان تغذیه سفره های آب زیرزمینی (تعادل بین منابع آب و مصارف آب)، باعث پایین آمدن سطح آب زیرزمینی در اکثر دشت های ایران شده است. میزان تغذیه سفره های زیرزمینی حدود ۷/۵۷ میلیارد متر مکعب در سال است، حال آنکه برداشت از این منابع سالانه ۸/۶۲ میلیارد مترمکعب و یا بیشتر می باشد به عبارتی تغییرات آب زیرزمینی ( کسری مخزن ) سالانه بطور متوسط ۱/۵ میلیارد متر مکعب است.
در استان آذربایجان غربی حدود ۹۰ درصد مصرف آب در بخش کشاورزی است و این در حالی است که میزان بسیار محدود منابع آب زیرزمینی استان ما،گویای شرایط بحرانی آب می باشد.در چنین وضعیتی، مدیریت صحیح مصرف آب در بخش های مختلف شرب، صنعت و به ویژه در بخش کشاورزی و استفاده از روش های نوین آبیاری راه حل هایی برای مقابله با بحران می باشد. کمبود آب پیامدهای جبران ناپذیری همچون مهاجرت، خشک شدن قنات ها و چشمه ها، از بین رفتن زمین های کشاورزی ، افزایش اختلافات و رقابت بر سر منابع آبی و …. را به همراه خواهد داشت.
آذربایجان غربی در منطقه ای کوهستانی ، خشک و نیمه خشک قرار دارد که میانگین دراز مدت بارش آن ۳۷۵ میلیمتر است. که در مقایسه با سطح جهانی رقم بسیار پایینی است . با توجه به اینکه رژیم بارندگی استان عمدتاً زمستانه ، بهاره است، لذا در فصل کشت از آب باران و جریانهای سطحی جاری به میزان کمتری بهره برداری می شود، بنابراین اجباراً باید از منابع آب زیرزمینی برای کشت محصولات کشاورزی استفاده کرد.
در اثر اضافه برداشت های مستمر توسط چاههای عمیق،مخازن آب زیرزمینی استان یکی پس از دیگری با کسری آب مواجه شده و در نتیجه استان دچار بحران شده است. در سالهای اخیر همواره میزان تخلیه بیشتر از تغذیه بوده (بیلان منفی) لذا روند عمومی تغییرات آب زیرزمینی حالت نزولی داشته است. که نهایتاً افت سطح آب زیرزمینی در اکثر دشتهای استان وکاهش متوسط سالانه ذخایر آبهای زیرزمینی استان را به همراه داشته است.
پایداری زمین یکی از مشخصات مربوط به اثرات متقابل بین آب ، خاک و زمین شناسی زیر سطحی محسوب می شود. آب های زیرزمینی که پرکننده فضاهای کوچک بین ذرات خاک هستند می توانند در حفظ شکل زمین موثر باشند. در این حالت هرگونه کاهش و پایین آمدن سطح ایستابی سفره های آب زیرزمینی موجب خروج آب از این فضاها و در نهایت سبب نشست زمین می شود.
فرونشت سطح زمین در اثر استخراج بی رویه از منابع آب زیرزمینی یکی از رویدادهایی است که مشاهده می گردد و برگشت ناپذیر است. لذا در راستای تحقق سیاست های کلی نظام در بخش آب و با توجه به وضعیت بحرانی منابع آب در سطح کشور و لزوم حفاظت از منابع آب سطحی و زیرزمینی و ضرورت ایجاد تعادل بین منابع و مصارف آب ، حفظ و حراست از منابع آب امری اجتناب ناپذیر و وظیفه ای همگانی می باشد و خروج از بحران نیازمند همکاری تمامی اقشار جامعه ماست.
مهدی ابراهیم پور سرپرست اداره منابع آب سردشت
انتهای پیام/
