به گزارش اروم نیوز، میراث فرهنگی و آثار تاریخی وباستانی هر منطقه،تقویم قدمت تاریخی آن منطقه هستند.این آثار وانموده مناسبات فرهنگی و اندیشه های انسانی و هنری و حتی دینی در آن منطقه به شمار می آیند.این آثار نماد مدون علوم و هنر مردم ،در هر سرزمین ،شناخته می شوند و همچنین پرچم همیشه برافراشته تاریخ ادوار زمانی مختلف نسبت به هم بوده و معرف این ادوار تاریخی.
از سوی آثار تاریخی و باستانی هر ملتی ترسیم کننده نوع نگاه و نحو پردازش فکری آن ملت نسبت به خود بعنوان انسان و حیات خود و لاجرم چگونگی حفظ و پاسداری از آنها توسط نسل معاصر و نسل آینده، نیز در همین معنا ومفهوم می باشد.
یکی از جلوه های مهم درحفظ و ارزشگذاری این آثار شناخت و شناسایی ابعاد مختلف علمی،هنری و دینی و جغرافیایی این آثار است.عناصری نظیر عناصر مبتی بر معماری و زیباشناسی آنها ، شهرشناسی و جغرافیایی شهری ،تاریخی این آثار(که در بحث شهر سازی امروز و نحو برخورد با بافت قدیمی شهر و آثارتاریخی آن در ارتباط است) ، مرمت و ترمیم صحیح و علمی و کاربردی آنها ، و نهایتا ً کاربری این اثار در زمان ساخت (دینی ، اجتماعی ،عمومی و دیوانی و حکومتی و….)، می تواند از مهمترین ابعاد پروژه شناخت این آثار و تعیین کننده نحو برخورد با آنها و دست آخر انعکاس دهنده نتیجه و ماحصل این نحوی برخورد ،باشد.
با ترسیم نگاه فوق نسبت به میراث فرهنگی،به سراغ بررسی وضعیت وشرایط آثار تاریخی وفرهنگی شهر ارومیه می رویم تا نسبت و علاقه مسئولان و اهالی منطقه و شهر ارومیه در ارتباط با فرهنگ وتاریخ این منطقه آشکار شود.
خانه دیزج سیاوش ارومیه :
نشانی ارومیه خیابان شورا-به تاریخ ۲۱/۰۷/۱۳۸۷تحت شماره۲۳۴۷۰بعنوان آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.در تابلوی معرفی نامه اثر که در پیشگاه آن پشت تورهای فلزی که از طرف شرکت….که مشغول ساخت وساز و آپارتمان سازی در محوطه داخلی این بنا است ،کشیده شده،آمده است:
خانه دیزج سیاوش
قدمت:پهلوی
تاریخچه: پلان بنا مستطیل شکل و کاملا ً بر روی سطح مسطح ساخته شده .این بنا دارای دوطبقه (طبقه همکف و طبقه اول) می باشد،مصالح بکار رفته در بنا از خشت آجر ، ملات ماسه و سیمان می باشد. پوشش سقف شیروانی (طرح بغدادی ) می باشد.
این بنا در گذشته ای نه چندان دور ۱۵ تا ۲۰سال پیش در میان باغی زیبا محصور بوده و این باغ که گویا ملک شخصی نیز بوده از این بنا محافظت طبیعی می کرده ست. باغ اطراف بنا در کشاکش ساخت وسازهای بی قواره شهری ،زیر بار این ساخت و سازهای شلخته دوام نیاورد و از نبش دو خیابان اصلی شهر سر درآورد ( از ابتدا چهار آذربایجان و مسجد قبا تا میانه های خیابان جدید شورا و روستای تاریخی دیزج سیاوش که اکنون با شهر آمیخته شده است).پس اراضی آن تغییرکاربری داد شد و از اراضی کشاورزی و باغ و باغچه به زمینی شهری و آماده تخریب و ساخت وساز ،تغییر هویت داد. کسی هم پیدا نشد یا صدایش به جایی نرسید که فریاد بزند آخر تکلیف این بنا و یادگار تاریخی شهر مان چه می شود.که تکلیفش چه خوب معیین شد” محکوم به حبس ابد درچنبره آپارتمانهای نو ساز تنگ بغلش”(نو که اومد به بازار ،کهنه میشه دل آزار).
نمی دانم ازسر بلا تکلیفی شهرداری وقت بود یا شخصی بودن اراضی اطراف آن وسکه بودن قیمت زمین در خیابان شهید بهشتی و خیابان شورا و دو، سه چهار نبشه شدن این اراضی ،بعد از احداث خیابان شورا که از یاد رفت که می توان با یک طراحی به جا و شایسته این باغ را را تبدیل به باغ سیاوش کرد تا خانه سیاوش هم در آن آرام بگیرد و همچنان حامل شعور و فرهنگ باشد برای جوانان آینده و حال نه نماد سیاوش کشی و جوان کشی؟!
اما تابلویی به این مضمون که” مراقب باشید بنا در حال ریزش است” آن هم درکناردست این بنا بیشترین سهم را درکامل کردن این پازل تاریخی و معاصر دارد: از ماست که برماست.
بنای سه گنبد
نشانی ارومیه خیابان جانبازان (دکتربرزگر سابق)
قدمت:سلجوقی-۵۸۰ ه- ق
تاریخچه:برخی معتقدند که این بنا آتشکده ای است متلعق به دوره ساسانی؛ولی سندی معتبر دال بر این ادعا وجود ندارد.پلان و فونداسیون خود بنا نیز هیچ شباهتی به آتشکده را نشان نمی دهد.صرف نظر ار اختلاف نظر مورخین می توان اظهار نمود این بنا مقبره ای است مربوط به دوران سلجوقی؛در کتیبه سر در بنا تاریخ ۵۸۰ ه – ق به خط کوفی حک گردیده است.
تغییرات بنا نیزاز سالهای ۱۳۵۳ شروع و تا ۱۳۵۶ به تواتر ادامه داشته است. در سال ۶۷ نیز یک بار بنا مورد بررسی قرار گرفته است.نهایتا ً در سالهای ۷۹-۸۰ این بنا بعدازتخریبات و ول شدن به حال خود تعمیراساسی و نه ترمیم به خود دید تا با آب و رنگ جدید و بهتر به تماشا گذاشته شود.
با توجه به اینکه این بنا ابتدا ً در خارج از شهر قرارداشته و اصولا ً در خارج از محدوده آن ساخته شده بوده ، ظرف ۳۰ سال گذشته با گسترش شهرنشینی و ساخت وساز های ناشی از آن به مرکز شهر کشیده شده و امروزه در محدوده داخلی و مرکزی شهر قرار دارد.
همینک این بنا در لا به لای خانه های مسکونی خیابان جانبازان ودر تقاطع دایره ای شکل دویا سه کوچه محصور، مورد تماشای اهالی ومسافرین و گردشگران و… قرار می گیرد.
اظهارات غیر رسمی در خصوص بنای سه گنبد ،از وجود دالانی زیر زمینی از زیر این بنا تا مسجد جامع ارومیه حکایت دارد.همچنین نگارنده در حوالی سالهای ۷۸ تا ۷۹ در بازدید از این بنای دو طبقه که امروز درهای آن به روی بازدید کنندگان بسته است،درضلع جنوبی آن عصای موسوم به عصای زرتشت را که با دست انسانی به روی سطح صاف یک متری حک گردیده بود را مشاهده کرده است.
مساحت بنا :۱۸ متر مربع در کل
بنا های مشابه این بنا: برج علا الدین ورامین و….
گمان زنی ها درطول بررسی های مجدد سال ۶۷ برروی کتیبه های اطراف سر در آن، منجر به استخراج نامی شد به این مضمون”سلاطین شیشقاط المظفری اطال الله بقائه” که احتمالا ً بنای سه گنبد، مقبره صاحب این نام بوده که باید از بزرگان و امرای دوره سلجوقی باشد.
مسجد جامع ارومیه
نشانی ارومیه خیابان شهید محمد منتظری (خیابان مهاباد سابق)- بین خیابان اقبال وبازار قدیمی
قدمت و تاریخچه: در دوره های مختلف تکمیل شده است.
ا- شبستان گنبد دار قدیمی ( هسته اولیه بنا)، در آن صفحات یک بنای قدیمی معماری را می توان دید که به احتمال قریب به یقین ساختمان این قسمت مربوط به دوره سلجوقیان (قرن ششم ه – ق)می باشد.
2- داخل شبستان گنبد دار، محراب گچ بری نفیسی قرار دارد که در تاریخ ۶۷۶ ه- ق در زمان ایلخانیان و با بهترین اسلوب ودر حجمی بسیار بزرگ ساخته شده است.
3-چهلستون قدیمی متصل به شبستان گنبد دار، که جدید تر از شبستان اصلی به نظر می رسد ، ودر زمان خاکبرداری ،از کف آن مقداری اشیاء شکسته ی متعلق به دروان ایلخانی بدست آمده است.این چهل ستون بخاطر ضایعات ، چندین بار مورد تعمیر قرار گرفته است.
4-حجرات قدیمی اطراف مسجد، که مربوط به اوایل دوره ی زندیه می باشد. سنگ نوشته موجود دراین محل ،زمان احداث آن را مورخه ی ۱۱۸۴ ه- ق نشان می دهد.
۵- قسمت های نو ساز اطراف صحن که بجای بافت قدیمی ساخته شده اند اکثرا ً متعلق به سالهای ۱۳۲۰ ۳۰ تا ۱۳۵۰ می باشند.
بنای مسجد جامع ارومیه در جهت جنوب شرق شهر واقع است. این بنای تاریخی در محله ی قدیمی و تجاری قرار داشته که بعدا ً بر اثر نو سازی شهر وترکیب بافتهای مجاور آن تا حدی دستخوش تغییر و تحول شده اند.
نوع بهره برداری و خصوصیات بارز بنا:
این بنا مکان مذهبی بوده ، حجرات طلاب داشته ودرضلع غربی صحن آن کتابخانه ای قرار دارد.از خصوصیات بارز بنا مشابهت فرم پلان قدیمی آن با بنای کاخ ساسانی دامغان می باشد، بنا براین می توان اظهار کرد که محل این مسجد، قبلا ً جایگاه معبدی متعلق به دوره ی ساسانی بوده ، بعدها تبدیل به مسجد شده است.
اظهارات غیررسمی مردم نیزاین موضوع را تایید کرده و مضافا ً مدعی وجود فضاهای دیگری نیز در بطن و عمق این بنا هستند.
سالهای تغییر بنا از ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۹ را نشان می دهد. در حال حاضر نیز بافت قدیمی مشرف به خیابان اقبال از حاشیه این مسجد کاملا ً تخریب شده و در دست احداث و تکمیل جهت سامان دهی محدوده این بنا و استقلال آن،به شکل پارک و پار کینگ ، می باشد.
اگر بخواهیم می توانیم ازبناهای تاریخی متعددی در شهر ارومیه نام ببریم که هویت تاریخی و فرهنگی آن به شمار می آیند و هر سال در تعطیلات عید نوروز و تابستان و.. بهانه مسافرت ویا بازدید از این شهر هستند و اغلب مورد توجه گردشگران خارجی و تعداد اندکی از گردشگران داخلی قرار می گیرند.
مسجد سردار، مسجد مناره، مدرسه هدایت ، خانه انصاری ها، کلیسای نه نه مریم ، کنیسه یهودیها و …. از جمله ی این بنا ها هستند ، که هر کدام برای خود سرگذشتی در دوران تاریخ تا حال حاضر دارند.
اما سوال اصلی اینجاست که میراث امروز ما و گذشته ی ما برای آینده وآینده گان مان در این شهر و این سرزمین چیست؟ به پایان رسانیدن ذخایر نفت و گاز،واستخراج خاک و سنگ و آلودگی محیط زیست و… آیندگان حق دارند که از خود بپرسند که پدران ما چگونه و از کجا آمده اند و ما متعلق به چه تاریخ و فرهنگی هستیم که نشانی از آن تاریخ و فرهنگ در چهره شهر و سرزمین مان دیده را گرفتار نمی کند و ما را دچار سرگیجه و حیرانی و بهت نمی کند ازاین که چه ها بودیم و اکنون چه هستیم . درست همان که من و شما از خود می پرسیم و به خود حق می دهیم.
نمی دانم اگر دروغ نباشد ارومیه را تا ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد به اعماق گذشته نسبت می دهند ، یعنی این شهر ۴۰۱۲ساله شد البته به سال جدید میلادی؟!
می گویند این شهر به دور خود بارو حصاری داشته؛و میانه این بارو وحصار چند دروازه رو به غربت و سفر، دروازه مهاباد و دروازه شاپور ، دروازه عسگرخان و دروازه ارم و..می گویند میانه ودل این شهر، میدان خون و جنگ بوده از اسماعیل آقا سیمیتقو تا قشون اول و دوم روس ، تا غائله جلوها … و تا اینجا که نمی دانم این شهر چند بار ویران شده یا ساخته شد ، چند بار از جایش تکان خورده ، چند گورستان مرده در دل آن خوابیده و چند دوره ی انسانی و فرهنگی به خود دیده ویا چند فاتح و چند مفتوح ، “اما هنوز شهریست پر کرشمه حوران ز شش جهت و برماست و اهالی آن و بر متولیان فرهنگی آن که چیزیم نیست ور نه خریدار هر ششم.”
انتهای پیام/
