علی دهقان فرزند مرحوم علی قلی ترابی در سال ۱۲۸۹ ه.ش در خانواده ای متدین در ارومیه به دنیا آمد.
اجدادش میرزا حسین مجتهد و میرزا ابوتراب مجتهد بودند که از علمای آذربایجان به شمار می رفتند. تحصیلات خود را در دانشکده علوم دانشگاه تهران و دانشسرای عالی به پایان رسانید و به زبانهای انگلیسی و فرانسه آشنایی داشت و از بنیانگذاران دانشسرای شبانه روزی تبریز بود.
مدتی رئیس فرهنگ آذربایجان غربی بود. طی اقامت خود در ارومیه به کمک مردم و مؤسسات خیریه یک باب کتابخانه و قرائت خانه در این شهر تأسیس کرد که در حال حاضر قدیمی ترین کتابخانه استان به شمار می رود. او به محض سقوط آذربایجان به دست پیشه وری در آذرماه سال ۱۳۲۴ به تهران رفت.در سال ۱۳۲۶ به عنوان دبیری باسابقه به همراه ۹ تن دیگر از دبیران برای طی یک دوره آموزش عالی به فرانسه اعزام شد.
در پایان یک سال فرصت مطالعاتی به تألیف ۳ کتاب در زمینه تعلیم و تربیت در ممالک مغرب زمین همت گماشت و بعد از بازگشت به میهن ازسال ۱۳۲۹ دروزارت فرهنگ مسئولیت داشت وبعد رئیس فرهنگ آذربایجان شرقی شد.طی چند سال مدیریت خود خدمات و ابتکارات ارزشمندی در عرصه تعلیم و تربیت و فرهنگ آذربایجان از خود به یادگار گذاشت که اهم آنها عبارتند از :
– احداث ۷۸ باب ساختمان فرهنگی اعم از مدارس ، کتابخانه ، قرائتخانه بزرگ ، موزه ، فروشگاه و باشگاه فرهنگیان در تبریز ، ادارات فرهنگ شهرستانها ، دایر نمودن ۷ باب آموزشگاه فنی و حرفه ای در تبریز که در سطح استان های کشور در آن تاریخ بی نظیر بوده است.
– ارائه طرح برگزاری هفته کتاب در تبریز برای نخستین بار در کشور و اجرای مرتب آن که به تدریج به یک روال علمی و کشوری تبدیل شد.
– تدوین و چاپ تاریخ فرهنگ آذربایجان با تعیین گروهی به سرپرستی زنده یاد حسن امید برای ثبت و ضبط حوادث و اقدامات فرهنگی استان پیش از مشورطه و پس از آن.
– تجلیل از مقام ادبی و هنری استاد شهریار با نامگذاری یک دبیرستان به نام شهریار و تعیین روز ۱۶ اسفند ماه هر سال به عنوان روز شهریار.
– نامگذاری مدارس جدید به نام چهره های فرهنگی و تاریخی استان و کشور بخصوص عصر مشروطیت از دیگر کارهای فرهنگی علمی دهقان سر دبیری نشریه کتابخانه ملی تبریز بود. این نشریه به مدت ۱۰ سال از ۱۳۳۸ تا ۱۳۴۷ منتشر می شد و اکنون ۴ نسخه از این نشریه در کتابخانه های آستان قدس رضوی ، ملی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موجود است.
آثار وی به شرح زیر است:
سرزمین زردشت، به سوی خدا، تعلیم و تربیت در کشور استرالیا و مدارس یک اتاقه و چند کلاسه، حکومت یکساله جعفر پیشه وری در آذربایجان، تاریخ روابط ایران و روسیه در دوران تسلط اسلدوها بر سرزمین روسیه تا فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی حدود ۶ جلد، اثرات فروپاشی شوروی در منطقه، خاطرات من ۲ جلد، رساله تعلیم و تربیت در فرانسه و تعلیم وتربیت در ممالک فرانسه ، انگلستان و ایران، تعلیم و تربیت در ایالات متحــده آمریـکا مرحوم دهقان در تهران زندگی می کرد و در دی ماه سال ۸۱ در ۹۲ سالگی دنیای فانی را وداع گفت. وی را در آرامگاه امامزاده طاهر کرج که ویژه اهل علم ، ادب و هنر است دفن کردند.
