به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «اروم نیوز»؛ دریاچه ارومیه، بزرگترین دریاچه شور داخلی ایران و یکی از مهمترین اکوسیستم‌های آبی خاورمیانه، این روزها با بحرانی جدی روبه‌رو بوده و این دریاچه که زمانی به عنوان یکی از عجایب طبیعی ایران شناخته می‌شد، اکنون با کاهش سطح آب و افزایش شوری مواجه بوده و این موضوع موجب نگرانی شده است.
وضعیت کنونی دریاچه ارومیه
بر اساس آخرین داده‌های شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی وسعت فعلی دریاچه ارومیه در فرودین ماه ۱۴۰۴ یک هزار و ۱۴۰ کیلومتر مربع، وسعت در سال گذشته یک هزار و ۳۵۰ کیلومتر مربع بود که با کاهش ۲۱۰ کیلومتر مربعی مواجه است.
این وسعت به طور متوسط کمتر از ۲ متر (در برخی مناطق به کمتر از ۵۰ سانتیمتر رسیده است)، نمک دریاچه ارومیه بیش از ۳۵۰ گرم در لیتر (حدود ۸ برابر شورتر) است، این ارقام نشان می‌دهد دریاچه ارومیه نسبت به دهه ۱۳۷۰ که وسعتی بیش از ۵ هزار کیلومتر مربع داشت، بیش از ۸۰ درصد از آب خود را از دست داده است.
عوامل اصلی بحران
کاهش ۴۹/۶ درصدی بارندگی‌ها در فروردین ۱۴۰۴ نسبت به سال گذشته، افزایش دمای متوسط منطقه و تبخیر بیشتر آب، ساخت ۴۵ سد روی رودخانه‌های منتهی به دریاچه، برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی (وجود بیش از ۲۴ هزار چاه غیرمجاز)، روش‌های ناکارآمد آبیاری در کشاورزی (۸۵ درصد آب مصرفی منطقه)، افزایش ۴۰ درصدی زمین‌های کشاورزی در حوضه آبریز طی ۲۰ سال گذشته، کشت محصولات پر آب بر مانند سیب و چغندرقند از جمله عوامل اصلی بوده که به این بحران دامن زده است.
تبعات خشکی دریاچه ارومیه
طوفان‌های نمکی می‌تواند باعث افزایش بیماری‌های تنفسی و چشمی شده و از سوی دیگر از بین رفتن زیستگاه آرتمیا (موجود ریز آبزی مهم) و پرندگان مهاجر، کاهش درآمدهای گردشگری و تهدید معیشت ۵ میلیون نفر در منطقه، افزایش دمای منطقه و کاهش رطوبت هوا از تبعات خشکی دریاچه ارومیه است.
اقدامات انجام شده برای نجات دریاچه
تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه در سال ۱۳۹۲، اجرای طرح‌های انتقال آب از رودخانه‌های مجاور، نصب کنتورهای هوشمند روی چاه‌های آب، آموزش کشاورزان برای استفاده از روش‌های آبیاری نوین، کاشت گیاهان کم آب بر در منطقه از جمله اقدامات انجام شده در دریاچه ارومیه بوده است ولی با این حال بسیاری از کارشناسان معتقدند این اقدامات کافی نبوده و باید با شدت بیشتری پیگیری شوند.
با وجود همه هشدارها، هنوز امید برای نجات دریاچه ارومیه وجود دارد و تجربه احیای «دریاچه آرال» در ازبکستان نشان می‌دهد که با مدیریت صحیح می‌توان حتی اکوسیستم‌های به ظاهر نابودشده را احیا کرد.
احیای دریاچه ارومیه در اولویت دولت چهاردهم
در این زمینه رضا رحمانی استاندار آذربایجان غربی در جمع خبرنگاران با تاکید بر عزم جدی دولت برای احیای دریاچه ارومیه، گفت: این موضوع به عنوان یکی از اولویت‌های اصلی دولت چهاردهم در حال پیگیری است.
وی با اشاره به وضعیت دریاچه ارومیه اظهار داشت: دولت با تمام توان به دنبال احیای علمی و عملی این دریاچه بوده و طبق تاکید معاون اول رئیس جمهور، از هیچ حمایتی در این راه دریغ نخواهد کرد.
رحمانی با اشاره به بازدید اخیر رئیس جمهور از دریاچه ارومیه، این بازدید را نقطه عطفی در روند احیا دانست و افزود: دستورات مستقیم رئیس جمهور نشان دهنده عزم ملی برای نجات این اکوسیستم با ارزش است.
استاندار آذربایجان غربی از تشکیل کمیته راهبری احیای دریاچه ارومیه خبر داد و گفت: این کمیته با حضور کارشناسان و متخصصان برجسته کشوری در حال بررسی راهکارهای علمی و عملی برای احیای هرچه سریعتر دریاچه است.
رحمانی با بیان اینکه برنامه‌ریزی‌های جامعی در این زمینه در حال انجام است، تاکید کرد: احیای دریاچه ارومیه علاوه بر جنبه‌های زیست محیطی، تاثیر مستقیمی بر معیشت مردم منطقه و توسعه پایدار استان خواهد داشت.
وی در پایان از تمام دستگاه‌های اجرایی خواست با هماهنگی کامل در این مسیر گام بردارند و گفت: نجات دریاچه ارومیه نیازمند عزم ملی و مشارکت تمامی نهادها و مردم است.
کاهش وسعت دریاچه ارومیه
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی نیز در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «اروم نیوز» با اشاره به آخرین وضعیت دریاچه ارومیه، اظهار کرد: وسعت دریاچه ارومیه ۲۱۰ کیلومتر مربع کاهش یافته است.
مجید رستگاری گفت: وسعت دریاچه ارومیه در ۱۵ فروردین سال جاری به یک هزار و ۱۴۰ کیلومتر مربع رسیده که در مقایسه با مدت زمان مشابه سال گذشته که یک هزار و ۳۵۰ کیلومتر مربع بود، کاهش ۲۱۰ کیلومتر مربعی را نشان می‌دهد.
وی ادامه داد: این کاهش چشمگیر، نگرانی‌ها درباره تشدید بحران زیست محیطی در بزرگترین دریاچه داخلی ایران را افزایش داده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی گفت: از جمله عوامل اصلی کاهش وسعت دریاچه ارومیه، کاهش ۴۹/۶ درصدی بارندگی‌ها در فروردین ماه سال جاری نسبت به سال گذشته است.
رستگاری عنوان کرد: این کاهش محسوس در بارش‌ها، تأثیر مستقیمی بر میزان آب ورودی به دریاچه داشته و روند خشکیدگی آن را تسریع کرده است و کارشناسان نیز هشدار می‌دهند در صورتی که این روند در ماه‌های آینده ادامه یابد، وضعیت دریاچه ارومیه به مراتب بحرانی‌تر خواهد شد.
وی ادامه داد: دریاچه ارومیه به عنوان یکی از مهمترین اکوسیستم‌های آبی ایران، نقش حیاتی در تعدیل آب‌وهوا، حفظ تنوع‌زیستی و معیشت جوامع محلی دارد.
رستگاری یادآور شد: کاهش سطح آب این دریاچه نه تنها خطر تبدیل آن به کانون ریزگردهای نمکی را افزایش می‌دهد، بلکه پیامدهای گسترده‌ای برای کشاورزی، سلامت عمومی و محیط زیست منطقه خواهد داشت.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی افزود: با توجه به شرایط فعلی، لزوم اجرای برنامه‌های جامع برای مدیریت مصرف آب، افزایش راندمان آبیاری در بخش کشاورزی و توسعه پروژه‌های انتقال آب بیش از پیش احساس می‌شود.
وی ادامه داد: همچنین، همکاری دستگاه‌های اجرایی و مشارکت مردم در حفظ منابع آبی ضروری است تا از وخامت اوضاع جلوگیری شود.
رستگاری خاطرنشان کرد: در حال حاضر، وضعیت دریاچه ارومیه در آستانه بحران قرار دارد و در صورت تداوم کاهش بارش‌ها، چالش‌های پیش‌رو تشدید خواهند شد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی اضافه کرد: انتظار می‌رود مسئولان با تدابیر کارآمد و برنامه‌ریزی بلندمدت، گام‌های مؤثری برای نجات این دریاچه ارزشمند بردارند.
دریاچه ارومیه که روزگاری با وسعتی بیش از ۵ هزار کیلومتر مربع، دومین دریاچه شور جهان محسوب می‌شد، در دو دهه اخیر با کاهش بی‌سابقه سطح آب مواجه شده است. آمارها نشان می‌دهد که این دریاچه از سال ۱۳۷۴ تاکنون بیش از ۸۰ درصد از مساحت خود را از دست داده و در برخی سال‌ها حتی به مرز خشکیدگی کامل نزدیک شده است.
اگرچه اجرای برخی طرح‌های نجات، مانند انتقال آب از حوضه‌های مجاور و اصلاح الگوی کشت، در سال‌های اخیر تا حدی از سرعت کاهش آب کاسته، اما تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی‌ها همچنان این اکوسیستم منحصربه‌فرد را تهدید می‌کند.
احیای دریاچه ارومیه نیازمند مدیریت هوشمند منابع آبی است
یک کارشناس حوزه آب نیز در گفتگو با خبرنگار ما با تاکید بر ضرورت اجرای راهکارهای علمی برای احیای دریاچه ارومیه، گفت: مدیریت یکپارچه منابع آب و تحول در کشاورزی منطقه از کلیدی‌ترین اقدامات برای نجات این دریاچه است.
مهدی رستمی اظهار کرد: احیای دریاچه ارومیه نیازمند بازنگری در پروژه‌های سدسازی و کنترل شدید برداشت از منابع زیرزمینی بوده و در این وضعیت دریاچه که به نقطه بحرانی رسیده باید فوراً اقدامات مؤثر انجام شود.
این کارشناس حوزه آب با اشاره به ضرورت تحول در بخش کشاورزی، افزود: تغییر الگوی کشت به محصولات کم آب بر و توسعه سیستم‌های آبیاری تحت فشار می‌تواند مصرف آب در بخش کشاورزی را تا ۴۰ درصد کاهش دهد و این امر باید با حمایت دولت و همراهی کشاورزان محقق شود.
وی به ضرورت احیای طبیعی دریاچه اشاره کرد و گفت: افزایش ورودی آب از طریق پروژه‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای و احیای پوشش گیاهی حوضه آبریز، دو اقدام مکمل برای بازگرداندن حیات به دریاچه هستند.
این کارشناس آب همچنین بر لزوم جلب مشارکت بین‌المللی تأکید کرد: باید از تجربیات موفق جهانی در احیای دریاچه‌های شور مانند دریاچه آرال استفاده کنیم و همکاری با سازمان‌های بین‌المللی می‌تواند دسترسی به فناوری‌های نوین را تسهیل کند.
وی در پایان هشدار داد: اگر این اقدامات با سرعت و دقت لازم انجام نشود، ممکن است دریاچه ارومیه به نقطه بی‌بازگشت نزدیک شود. زمان برای نجات این گنجینه طبیعی رو به اتمام است.
کارشناسان تاکید می‌کنند که پنجره زمانی برای نجات دریاچه ارومیه بسیار محدود است و اگر در چند سال آینده اقدامات جدی صورت نگیرد، ممکن است این گنجینه طبیعی برای همیشه از دست برود.
گزارش از رقیه وکیلی
انتهای خبر/ و
