حسن بن محمد حسام الدین چلپی معروف به اخی ترک، اصلش از ارومیه است و خاندانش به قونیه که در آن زمان بزرگترین دار العلم برای فرهنگ ایرانی در آمده بود مهاجرت کردند و حسام الدین در آن شهر به سال ۶۲۲ هـ . ق به دنیا آمد .
چلپی در زبان یونانی به معنای مولانا ، سیدنا و سیدی است و گویا در قرن هفتم هجری اشخاص خبیر ، ادیب و متبحر را به این عنوان ملقب می داشتند و احتمالاً حسام الدین نخستین کسی است که به این عنوان شناخته شده است (عقلمند، ۱۳۸۵،ص۱۵۰).
حسام الدین در جوانی پدر خود را از دست داد سپس با یاران همدل خود به خدمت مولانا پیوست و هستی خود را در راه حضرتش نثار کرد تا چشم و چراغ پیر خود گردید و به مقام خلافت وی رسید و التیام زخمی بود که از فراق شمس بر دل مولانا نشسته بود .
مولاناوی را حسام الحق و یا ضیاء الحق خطاب می کرد. عنایتی که مولانا به چلپی داشت به هیچ یک از نزدیکان خود نداشت و با او چنان سلوک می کرد که گویی او مرید است و چلپی مراد. حسام الدین در ۱۲ شعبان ۶۸۴ یا ۶۸۳ دارفانی را وداع گفت .
حسامی نامه مثنوی مولوی یادگار انس و الفت روحانی حسام الدین چلپی و مولانا می باشد(افشارسیستانی،۱۳۶۹،ص۷۳۱ وبخشایشی،۱۳۷۵،ص۶۸۰).).
