به گزارش اروم نیوز، از روزی که ندای اقراء در غار حرا طنین انداز شد، رسالت عظیمی برعهده پیامبر خوبی ها و مهربانی ها حضرت محمد(ص) گذاشته شد. رسالتی که تحولی عظیم، شگرف و نو در جهان هستی به وجود آورده و فخر کائنات آغازگر آن باید می شد.
با ظهور اسلام و پذیرش آن در سرزمینهای اسلامی کنونی، عشق و علاقه مسلمانان به حضرت محمد(ص) نیز به عنوان حقیقتی انکارناپذیر خود را نشان می داد و امروزه نیز نه تنها از این همه عشق و محبت به خاتم الانیباء کاسته نشده است بلکه افزایش روزافزونی نیز دارد و تا جهان هست و حیات در جریان است این امر ادامه خواهد داشت.
پیامبر(ص) عاملی مهم در وحدت مسلمانان سراسر جهان و آموزه های آن حضرت راهگشای سعادت دنیوی و اخروی انسانهاست. مسئله ای که مهمترین رسالت فخر کائنات بود.
عشق به محمد(ص) در ادبیات مسلمانان جهان نیز خود را نشان داده است و در تمامی سرزمینهای اسلامی تمام شعرا، نویسندگان، روشنفکران و متفکران گوشه ای از آفرینش ادبی خود را به این موضوع اختصاص داده اند.
یکی از مهمترین و غنی ترین بخش ادبیات اسلام با موضوعیت خاتم الانبیا در ادبیات ترکی خود را نشان داده است. ادبیاتی که از گذشته تا کنون در بخشهای مختلفی و با شعرای کاملا متفاوت از هم در رابطه با پیامبراعظم(ع)، حیات وی، معراج، غزوات،بعثت و وفات وی به صورت پویا در جریان بوده است.
جایگاه محمد(ص) در ادبیات کلاسیک آذربایجان
آذربایجان با داشتن شاعرانی همچون نسیمی، فضولی، نظامی، شیروانی، واقف، ودادی و … که خود عارفانی بلند مرتبه بوده اند، باید ادبیاتش نیز مملو از اشعار مرتبط با موضوع نوشتار ما می بود. شاعرانی که عرفان و خداشناسی را در مسیر اسلام طی کرده و با ارادت به حضرت محمد(ص) اشعار تکرار ناشدنی خود را سروده اند.
نسیمی یکی از این شاعران است که در سالهای (۷۴۸-۷۹۶) هجری قمری زیسته است. وی به عنوان نماینده مکتب حروفیه اشعار بسیاری به دو زبان فارسی و ترکی در مدح پیامبر و ائمه اطهار از خود برجای گذاشته است. نمونه ای از اشعار ترکی وی:
یا رسول فخر عالم، سیّد ذات و صفات !
بحر ذاتین گوهریسن، هم صفاتین عین ذات
قوّت ذات ازل دایم سنینله مستقیم،
حکمت دارالابد قایم سنینله ممکنات
مظهر سرّ حقایق مطلع نور ازل،
مظهر کان دقایق، منبع هر معجزات
احمد و محمود و قاسم، شاه و سلطان و رسول،
کنت کنزین معدنی، هم کشف حلّ مشکلات
وصفینی “والنّجم” و “والشّمس ” و ” تبارک ” سؤیله دی،
شأنینه “طاها و” “یاسین” گلدی حقدن بیّنات
صورت انوارینین هر ذرّه سی شمس و قمر،
طرّه عنبرفشانین لیلهالقدر و برات
عزّ و اقبالیندن اؤترو اولدو ترکیب جهان،
یئر و گؤگ، انس و ملایک، اصل و فرع کاینات
گوهر دریای عشقین قطرهسیندندیر یقین،
اسم و رسم و فوق و تحت و دؤرد طبایع، شش جهات
ای مطهّر گلدیگین دم چون وجودا آنه دن،
کافرین دئیری ییخیلدی، تیتره دی لات و منات
علم ایله حلم و حیا و توبه و زهد و ورع
خلقه فضلیندن ایریشدی روضه و حجّ و زکات
هر کی، ایمانین یقین ائتدی سانا، ای پاک دین،
لایزال اولدو همیشه جاودان اندر حیات
مؤمن صادق، موحّد جانفشان اولدو سانا،
گرچی مشرک شبه هدن پاک اولمادی اول بیثبات
یا شفیع المذنبین، رحم ائت نسیمییه بوگون،
حاصلیم ایکی جهاندا سنسن، ای پاکیزه ذات!
از شاعران کلاسیک دیگر که توانسته بعد از پانصدسال خود را در زمره برترین شاعران شعر فارسی و ترکی حفظ کند، فضولی است. فضولی همچنین اولین شاعر مرثیه سراست و توانسته مرثیه هایی بسیار دلسوز از واقعه عاشورا و دشت کربلا بسراید و به نوعی پدر شعر مرثیه کنونی شناخته می شود. سلطان الشعرا نیز اینچنین در مدح پیغمبر(ص) قصیده ای سه زبانه به زبانهای عربی، فارسی و ترکی می سراید:
یا منبع المکارم و یا معدن الوفا
یا مجمع المحاسن و یا منبع العطا
انتالذی بُعِثتَ اِلَینا مُبَشِّراً
واختارَکَ الاله عنالخلق وَاصطَفی
انتالذی تَفَضَّلَهُ القُرب و القَبول
وانتَ الَّذی تَفَرَّدَهُ العِزّ والعلا
من اِرتَجی بِلُطفِکَ ماخابَ وَانتَفَع
من اِقتَدی بِشَرعِکَ ماضاعَ واهتدی
یا عون مَن تَفَقَّدَهُ عِندَ شَدّهٍ
یا کَهفَ مَن تَحَصَّنَ فِیالضُّرَّ التجا
عیسی نمرسد به تو در قدر و منزلت
بر چرخ اگر نهد ز سر اقتدار پا
معراج یافتی تو و بر طور شد کلیم
فرق از تو تا کلیم ز ارض است تا سما
آب تو بود کآتشِ نمرود را نشاند
روزی که کرده بود در آتش خلیل جا
اقرارِ کافری است ز شرع تو انحراف
برهانِ گمرهی است به غیر تو اقتدا
تا منقطع نگردد از آسیب اختلاف
شد بسته بر تو سلسله سِلکِ انبیا
تا انبیاست نسبت ذات تو چون الف
هم ابتدا تویی به حقیقت هم انتها
تقدیر جز رضای تو کاری نمیکند
پیوسته طاعت تو ادا میکند قضا
ای آفتابِ ذاتینه هر ذرّه بیر نبی
مین شرع و دین دیارینه هر ذرّه دن ضیا
سن غایت وجودسان و اؤزگه لر طفیل
سن پادشاهِ مولکسن و اؤزگه لر گدا
جاروبگردِ رهگذرین بالِ جبریل
طاقِ رواقِ درگهین ایوانِ کبریا
دارالشفای حشرده بیمارِ معصیت
شهدِ شفاعتیندن اومار شربتِ شفا
ای چاریار کاملین اعیانِ مولکِ دین
اربابِ صدق و معدلت و رأفت و حیا
دؤورون بو دؤرد فصل ایله بیر معتدل زمان
شرعین بو دؤرد رکن ایله بیر معتبر بنا
یا مصطفی فضولی محتاجه رحم قیل
اظهارِ التفات ایله قیل حاجتین روا.
جایگاه ویژه و درخشان محمد(ص) در ادبیات هجایی آذربایجان
ادبیات هجایی آذربایجان مملو از عشق و محبت به حضرت محمد(ص) است. این موضوع نه تنها در تار و پود این بخش از ادبیات آذربایجان به طور آشکار دیده می شود بلکه به طور ملموس در آفرینش ادبی این بخش نیز قابل مشاهده است. نمایندگان این ادبیات نیز که همان آشیقها هستند مجلسی را بدون ذکر نام و یاد فخر کائنات شروع نمی کنند.
در ادبیات هجایی مسائلی همچون معراجنامه، مبعث ، تولد و مسئله غدیر و نقش پیامبر در آن به طور خیلی گسترده ای مورد بحث قرار گرفته و اشعار بسیاری که چندین هزار بیت از آنها تاکنون ثبت شده است سروده شده است. شاعرانی همانند قوربانی، خسته قاسم، دوللو مصطفی، توفارقانلی عباس، علعسگر گؤیچه لی که هریک اشعار بسیار گرانقدری در این خصوص از خود برجای گذاشته اند.
نمونه ای از اشعار هجایی نگاشته شده توسط دوللومصطفی عارف اورموی و مولانای ارومیه که مزارش تا چندی پیش در روستای باراندوز ارومیه موجود بود و در اثر غفلت مسئولان میراث فرهنگی استان تخریب شد:
ارنلر سروری ختم انبیا
گؤستر گول جمالین ائله یک رؤیت
قوینون باغ جنّت لبلرین لاله
او منه حیات، یاراتدی قدرت
قدرتدن یئتیشدی اونا جانفدا
جبراییل گتیردی دمبدم ندا
یئتیردی معراجا حبیب خدا
به اذن احد، به نور رحمت
نور رحمت گلمگینی بیلدیلر
ملایک لر دوروب صف – صف اولدولار
یئددی یئردن نورا سجده قیلدیلار
اسمی محمد اونا صلوات
صلوات یئتیشدی او لامکانه
او دم مهمان گلدی حی سبحانه
دئدی آچما سیرری سالما بیانه
گؤندردی آیت، اوخودو امت
امت لر اوخودو او دم قورآنی
گؤردولر عادل دیر حقّین دیوانی
خاتم الانبیا دینین سلطانی
بیر عرب صفت، ذاتی هنرمند
ذاتیندا هنر وار به اذن الله
شمس – قمر جمالینا مهر – ماه
«دوللو مصطفا»یا یا رب اول پناه
قاضی الحاجات، اؤزون وئر نجات.
شاعران معاصر ادامه دهنده سیر تاریخی نگارش اشعار محمدی هستند
همچنین شاعران معاصر آذربایجان و بالاخص ارومیه نیز تاکنون اشعار فوق العاده زیبا و پراحساسی در این خصوص سروده اند. اشعاری که ادامه دهنده جریان تاریخی سرایش اشعار محمدی است و در طول تاریخ همواره وجود داشته است.
شاعرانی از دیار ارومیه همچون پورآذر، دده کاتب، فتحی آذر، دانشفروز، خداوندگار، شایان، یداله پاشایی، بهرام اسدی، بهزادنیا، قنبر اوشناوالی و صدها تن دیگر که هرکدام گوشه ای از ادبیات پربار آذربایجان را با اشعار خود زینت داده و به وظیفه ذاتی خود به عنوان پیرو دین اسلام و راه حق در قبال همان راهی که محمد(ص) پایه گذاری کرده است، عمل کرده اند. در پایان نمونه ای از اشعار شاعر ارومیه ای بهرام اسدی در خصوص اولین وحی بر پیامبر(ص) آورده و گزارش خود را به پایان می رسانم:
بیر ندا گلدی حرادن اوخو پیغمبر اوخو
سنه امر اولدو خدادن اوخو پیغمبر اوخو
دئدی من بیلمه میشم هئچ اوخوماق عؤمرومده
دئدی قورخما بو ندادن اوخو پیغمبر اوخو
او سیزی خلق ائله میش پارچالانان بیر قاندان
سسینی قووزا اوجادن اوخو پیغمبر اوخو
قلم ایله او سیزه علم وئریبدیر یوخسا
اولماز ایدیز علمادن اوخو پیغمبر اوخو
غنی گؤرموش اؤزونو ائیله میش عصیان انسان
عاصی اولمادی آنادن اوخو پیغمبر اوخو
گزارش از احمد اسدی
انتهای پیام/
