به گزارش اروم نیوز،
مذاکره هسته‌ای با شش قدرت بزرگ جهان وارد حساس‌ترین مرحله خود شده است، وزرای خارجه در «وین» به‌دنبال روشن‌کردن این دو وضعیت هستند، آیا مذاکرات به توافق نهایی نزدیک است یا آنکه وارد مرحله‌ای شده که می‌توان آن را بن‌بست نامید.
در دور نهایی مذاکرات ایران با شش قدرت جهانی موسوم به ۱+۵ می‌توان چهار احتمال مطرح کرد: ۱- دستیابی به توافق جامع نهایی ۲- تمدید توافق اولیه ۳- توافق اولیه جدید دیگر (در آن برخی از مسایل حل شده و برخی دیگر ازموضوعات برای مذاکره بیشتر به آینده موکول شود) ۴- پایان‌دادن به فرآیند مذاکره بر سر برنامه هسته‌ای ایران.
این پرسش را با چهار کارشناس بین‌المللی مسایل هسته‌ای در میان گذاشتیم که پاسخ آنها را در ادامه می‌خوانید.
منافع توافق نهایی برای دوطرف
مارتین ب. ملین، استاد دانشگاه کلمبیا
هر چند نمی‌توان به اطمینان گفت اما تمدید توافق اولیه، جای شگفتی ندارد. البته ذکر این نکته ضروری است که در صورت تمدید برنامه اقدام مشترک هیچ تضمینی وجود ندارد تا موضع طرفین در شش ماه آینده تعدیل شود. مسایل داخلی هر دو طرف احتمال رسیدن به توافق نهایی در آینده را با مشکلات بیشتری روبه‌رو خواهد کرد. مشخص نیست که آیا با ادامه مذاکرات و تمدید توافق اولیه روحانی و محمد جواد ظریف در موقعیت بهتری قرار خواهند گرفت، آن‌هم زمانی‌که تحریم‌ها همچنان باقی است.
گروه «1+5» هیچ نشانه‌ای از سازش با ایران بر سر غنی‌سازی نشان نداده و سرمایه‌گذاری خارجی بر سر نفت و زیرساخت‌های گازی متوقف است. آیا اوباما از حمایت بیشتر کنگره برخوردار خواهد شد آن‌هم زمانی که پیش‌بینی می‌شود جمهوری‌خواهان در انتخابات نوامبر ۲۰۱۴ قدرت بیشتری بگیرند؟ منافع زیادی برای حصول توافق نهایی تا ضرب الاجل ۲۰ جولای و همچنین طراحی یک برنامه اقدام مشترک جدید برای ادامه مذاکرات وجود دارد. برای مثال اگر ایران و «1+5» بر سر ساخت رآکتور اراک با پتانسیل تولید پلوتونیوم کمتر از آنچه اکنون است، توافق کنند آنگاه احتمالا بهترین گزینه این است که مذاکره در مورد آن را خاتمه دهند و اجازه بدهند تا بلافاصله ساخت آن ادامه پیدا کند. در چنین حالتی، روحانی می‌تواند توافق جدید را به‌عنوان پیروزی محسوس و ارزشمندی جشن بگیرد.
در عین حال اوباما نیز قادر خواهد بود تا به کنگره آمریکا بگوید که مذاکرات تولید زیاد پلوتونیوم در ایران را متوقف کرده است. توافق بر سر بخشی از مسایل و البته موقت می‌تواند باعث ایجاد اعتماد به ادامه مذاکرات شود و پیچیدگی برنامه کاری و دستور جلسات مذاکرات باقیمانده را کاهش بدهد. همچنین در صورت تحقق، این توافق جدید قادر خواهد بود تا موضع تندروها را تضعیف کند. آنها تنها در پی آن هستند تا نشان دهند که رسیدن به توافق نهایی هیچ‌گاه امکان‌پذیر نخواهد بود؛ توافقی که در آن پیشرفت مشاهده شود و به مذاکره‌کنندگان امکان بدهد با تمرکز بیشتری به دیگر مسایل بپردازند، می‌تواند امکان رسیدن به توافق نهایی در ماه‌های آتی را آسان‌تر کند.
بده بستان جدید
گری سیمور، قائم مقام سابق اوباما در شورای روابط خارجی*
در صورتی‌که چیزی تغییر نکند رسیدن به توافق نهایی تا ۲۰ جولای غیرمحتمل به‌نظر نمی‌رسد. هر دو طرف نسبتا از شرایطی که توافق اولیه ایجاد کرده، راضی هستند. آمریکا (و دیگر قدرت‌ها) تا حدی، برنامه هسته‌ای ایران را در قبال لغو اندک تحریم‌ها و بدون قربانی‌کردن مفاد اصلی آن (تحریم‌ها) به حالت تعلیق در آورده‌اند. متقابلا ایران نیز بدون از دست دادن عوامل اصلی برنامه هسته‌ای خود توانسته است تا شرایط اقتصادی خود را تثبیت کند. علاوه بر این موارد، هیچ کدام خواستار شکست توافق اولیه نیستند تا با اعمال تحریم از جانب آمریکا و اروپا و از سرگیری برنامه هسته‌ای از جانب ایران تنش‌ها بالا بگیرد. حتی منتقدان سفت و سخت توافق اولیه (مانند عربستان سعودی و اسراییل) نیز ترجیح می‌دهند موقعیت حال حاضر ادامه پیدا کند تا توافق «بد»ی انجام شود که به ایران اجازه دهد تا هزاران سانتریفیوژ در اختیار داشته باشد. بنابراین در صورتی‌که ایران و «1+5» نتوانند تا ۲۰ جولای به توافق برسند، ترجیح می‌دهند مذاکرات را تمدید کنند.
در صورت خواست دو طرف، برنامه اقدام مشترک (توافق اولیه) زمینه تمدید مذاکرات تا شش‌ماه دیگر را فراهم کرده اما برای این کار لازم است تا مدت و زمان دقیق آن مورد مذاکره قرار بگیرد. ایران باید اشتیاق زیادی برای پاسخ‌دادن به نگرانی‌های جامعه بین‌الملل در مدت زمان باقیمانده از خود نشان دهد» ایران احتمالا برای تمدید توافق خواستار لغو بیشتر تحریم‌ها خواهد شد. شش قدرت جهانی نیز برای تمدید توافق احتمالا خواستار اعمال محدودیت بیشتر بر برنامه هسته‌ای ایران خواهند شد.
برای مثال، حال که ایران بر اساس «برنامه اقدام مشترک» ذخایر ۲۰درصد اورانیوم خود را رقیق کرده یا تبدیل به اکسید کرده است؛ امکان دارد شش قدرت جهانی از ایران بخواهند تا مقدار زیادی از اورانیوم پنج‌درصدی خود را به اکسید تبدیل کند. در ازای آن، احتمالا شش قدرت جهانی اجازه ادامه دسترسی ایران به ۵۵۰میلیارددلار درآمد نفت ماهانه توقیف‌شده را خواهند داد.
*او از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۲ در اغلب مذاکرات گروه «1+5» با ایران شرکت داشته است.
تمدید توافق
روبرت اینهورن
نتیجه این دور از مذاکرات چیزی بین گزینه ۲ و ۳ خواهد بود. به این معنا که تمدید توافق حال حاضر خود توافق اولیه «جدیدی» خواهد بود که در آن برخی از موضوعات مطرح بین طرفین اندکی تعدیل و حل شده است. البته به نظر نمی‌رسد که هیات‌های مذاکره‌کننده به‌خاطر این اصل «هیچ توافقی شکل نخواهد گرفت تا بر سر همه‌چیز توافق حاصل آید» موارد توافق جدید را علنی کنند.
*محقق ارشد موسسه تحقیقاتی بروکینز و معاون هیلاری‌کلینتون در امور منع گسترش سلاح هسته‌ای
تمدید توافق برای بستر‌سازی توافق نهایی
گراهام الیسون*
با توجه به اینکه هنوز برای توافق نهایی امید وجود دارد و هیچ‌کدام از طرفین علاقه ندارند تا به وضعیت قبل از برنامه اقدام مشترک برگردند، شکست مذاکرات نامحتمل است و معتقدم که توافق اولیه حال حاضر برای شش‌ماه دیگر تمدید خواهد شد. هرچند به‌وضوح دو طرف از قابلیت آینده سانتریفیوژهای ایران و رسیدن به توافق بر سر آن تا ضرب‌الاجل تعیین‌شده به‌دور هستند. فراهم‌‌کردن زمینه تمدید توافق اولیه، قدم منطقی بعدی برای این دور از مذاکرات است.
* وزیر دفاع دولت ریگان و معاون وزیر دفاع دولت کلینتون
انتظار تا لحظات آخر
اولی هینونن *
هنوز ۹روز تا ضرب‌الاجل ۲۰جولای باقی مانده است و در حال حاضر، طرفین اختلاف‌های زیادی با همدیگر دارند. از یک‌سو برای مذاکره‌کنندگان «1+5» بسیار سخت است تا مثلا با قدرت غنی‌سازی ۱۹۰ هزار سو موافقت کنند و چه‌بسا اجماع بر سر آن سال‌ها طول بکشد. اما آیا ایران واقعا به این میزان قدرت غنی‌سازی نیاز دارد؟ چرا که به‌منظور استفاده درست از آن نیاز است تا تکنولوژی تولید سوخت و اورانیوم داشته باشد که حداقل در یکی از آنها به‌شدت به واردات وابسته است.
از سوی دیگر، برای ایران لغو تحریم‌ها، شرایط و نحوه اجرای آن نیز مساله مهم دیگری است. سوالات مربوط به وجوه نظامی و مسایل مرتبط با آن در توافق نیز باید به تایید پارلمان برسد. از این‌رو موضوعات سخت و پیچیده زیادی وجود دارد و احتمالا تنها در آخرین لحظات می‌توان فهمید که مذاکرات به چه سمتی خواهد رفت. البته در سیاست بین‌الملل اینکه در مواقع تنگنا، زمان برای مدتی متوقف شود چیز غیرمعمولی نیست و معمولا طرفین از این فرصت‌ها برای یافتن راه‌حلی موثر و خلاقانه استفاده می‌کنند.
* معاون سابق مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی
بیتوته
