به گزارش خبرنگار گروه سیاسی پایگاه خبری تحلیلی «اروم نیوز»، در جهان امروز، میدان اصلی نبرد دیگر تنها عرصه‌های زمینی و تسلیحاتی نیست، بلکه فضای مجازی، رسانه‌ها و بسترهای روایت‌ساز به کانون جنگ‌های جدید بدل شده‌اند آنچه تحت عناوینی چون «جنگ شناختی»، «جنگ روانی» و «جنگ روایت‌ها» شناخته می‌شود، ریشه‌هایی عمیق در تاریخ بشری دارد، اما با ظهور رسانه‌های نوین، ابعاد آن چندین برابر گسترده‌تر و پیچیده‌تر شده است.
برخلاف تصور رایج، آنچه در میدان رخ می‌دهد لزوماً همان چیزی نیست که مردم آن را تجربه یا باور می‌کنند روایت‌سازی به سبک رسانه‌های غربی، هنر ساختن واقعیت در ذهن مخاطب است؛ خواه حقیقت را بازتاب دهد یا آن را تحریف کند.
آمریکا، به عنوان یکی از پیشگامان این جنگ ترکیبی، از دهه‌ها پیش سیاست‌های کلان خود را بر پایه ساختارهای رسانه‌ای بنا نهاده است از سقوط رسانه‌ای بغداد پیش از فتح نظامی آن، تا تولید چهره‌های رسانه‌ای از رؤسای جمهور خود، همه و همه نشان از شناخت عمیق دستگاه حاکمه آمریکا از قدرت رسانه دارد.
در همین راستا، بسیاری از اتفاقات جهانی پیش از آنکه در صحنه واقعی رخ دهند، در رسانه‌ها طراحی و القا می‌شوند. افکار عمومی جهانی اغلب بر مبنای روایتی داوری می‌کنند که پیش از خود واقعه ساخته شده است.
رسانه‌های وابسته به قدرت‌های سلطه‌گر، با تکنیک‌هایی چون برجسته‌سازی، حذف گزینشی، تصویرسازی احساسی و بهره‌گیری از منابع به ظاهر بی‌طرف، افکار عمومی را به سمتی هدایت می‌کنند که منافع ساختارهای سیاسی پشت آن تأمین شود.
در مقابل، ضعف در روایت‌سازی و نداشتن ابزارهای رسانه‌ای قوی، یکی از چالش‌های جدی کشورهای مستقل از جمله جمهوری اسلامی ایران است دشمن تلاش می‌کند تصویر جمهوری اسلامی را با مجموعه‌ای از اطلاعات تحریف‌شده، ناامیدکننده و بعضاً دروغ، در ذهن مخاطب داخلی و خارجی ترسیم کند از همین روست که روایت‌سازی، نه یک مسئله جانبی، بلکه راهبردی برای بقاء، ثبات و تداوم گفتمان انقلاب اسلامی تلقی می‌شود.
امروز جمهوری اسلامی ایران نیز با چنین چالشی مواجه است؛ جنگی که نه در سنگرهای فیزیکی، بلکه در ذهن و روان مردم و مسئولان شکل می‌گیرد. این جنگ نیازمند «آرایش جنگی رسانه‌ای» است؛ تعبیری که سال‌ها پیش رهبر انقلاب اسلامی از آن سخن گفته بودند.
در این شرایط، تنها سلاح مؤثر، سواد رسانه‌ای، جهاد تبیین و تقویت روایت اصیل انقلاب اسلامی است که گفتگوی پیش‌رو، تلاشی برای تبیین ابعاد این نبرد پیچیده از زبان نوذر شریعت‌پناه کارشناسان و تحیلگر مسائل سیاسی است.
اروم نیوز؛، به نظر شما میدان واقعی نبرد در عصر حاضر کجاست؟
شریعت‌پناه: برخلاف گذشته که جنگ‌ها در میدان‌های فیزیکی و با ابزار نظامی رقم می‌خورد، امروز میدان اصلی نبرد، ذهن و روان انسان‌هاست. بند ششم از دکتران جنگ مدرن به روشنی به این نکته اشاره می‌کند که نبرد در فضای شناختی و رسانه‌ای جریان دارد. رسانه‌ها نه‌تنها رویدادها را بازتاب می‌دهند، بلکه در بسیاری مواقع خود «واقعیت» را می‌سازند روایت‌سازی، ابزاری برای شکل دادن به باور مردم و حتی سیاست‌گذاری‌هاست.
اروم نیوز: این روایت‌سازی چگونه در سیاست‌های آمریکا متبلور شده است؟
شریعت‌پناه: آمریکا کشوری است که دولت‌سازی‌اش را در قرن اخیر، بیش از آنکه از راه اقتصاد یا قدرت نظامی پیش ببرد، از طریق رسانه‌ها انجام داده است در سند راهبردی آمریکا در سال ۲۰۰۴ با عنوان «برنده جنگ‌های آینده» آمده است که دو عنصر روایت و ایده، پیروز واقعی میدان‌ها را تعیین می‌کنند. یعنی، میدان صرفاً بستر عملیات نیست؛ این روایت است که پیروزی یا شکست را در ذهن مخاطبان شکل می‌دهد.
اروم نیوز: نمونه‌ای از این روایت‌سازی موفق را در تاریخ معاصر می‌توانید مثال بزنید؟
شریعت‌پناه: بله. یکی از بارزترین نمونه‌ها، ماجرای سقوط بغداد در جریان جنگ عراق است پیش از آنکه بغداد به‌طور واقعی سقوط کند، رسانه آمریکایی CNN سقوط مجازی آن را مخابره کرد و فضای روانی را برای پذیرش شکست دولت صدام آماده ساخت این نمونه، نشان می‌دهد که روایت‌سازی حتی می‌تواند از عملیات نظامی پیشی بگیرد.
اروم‌نیوز؛ در این جنگ روایت‌ها، جایگاه ایران کجاست؟
شریعت‌پناه: ایران در معرض یک جنگ ترکیبی تمام‌عیار قرار دارد؛ جنگی که رسانه، ذهنیت عمومی، و باورهای اجتماعی را هدف گرفته است هدف اصلی نیز چیزی نیست جز شکستن انسجام ملی و تضعیف اراده عمومی. دشمنان، با روایت‌سازی خرد و کلان، تلاش دارند تا جامعه ایران را نسبت به آینده، باورهای دینی و کارآمدی نظام بدبین کنند. در این شرایط، غفلت از میدان روایت، خود به معنای واگذاری میدان به دشمن است.
اروم‌نیوز: چقدر آرایش رسانه‌ای جمهوری اسلامی با این میدان هم‌خوانی دارد؟
شریعت‌پناه: متأسفانه باید بگویم که آرایش رسانه‌ای کشور ما با سطح تهدیدات شناختی و رسانه‌ای هماهنگ نیست. رهبر معظم انقلاب سال‌ها پیش هشدار دادند که باید آرایش جنگی در فضای مجازی گرفت؛ اما هنوز بسیاری از نهادها، این تهدید را درک نکرده‌اند دشمن با تمام ظرفیت رسانه‌ای، اعم از شبکه‌های جهانی، فضای مجازی و پلتفرم‌های اجتماعی، در میدان فعال است، اما ما هنوز به تقویت روایت‌های داخلی و ایجاد رسانه‌های جریان‌ساز نپرداخته‌ایم.
اروم نیوز: نقش صهیونیسم جهانی در این نبرد رسانه‌ای چیست؟
شریعت‌پناه: رژیم صهیونیستی، به عنوان یکی از بازوان اصلی رسانه‌ای غرب، بیش از ۹۰ درصد رسانه‌های بزرگ جهان را در اختیار دارد از شبکه‌های تلویزیونی گرفته تا خبرگزاری‌ها و روزنامه‌های بین‌المللی. این سلطه رسانه‌ای به آنان قدرت داده تا روایت‌های مدنظر خود را در سطح جهانی غالب کنند. هم‌افزایی آمریکا و صهیونیسم در این میدان، یک تهدید جدی برای ملت‌ها به‌ویژه ایران است.
اروم نیوز: در برابر چنین هجمه‌ای چه باید کرد؟
شریعت‌پناه: پاسخ روشن است؛ پدافند و آفند رسانه‌ای. ابتدا باید جامعه را به سلاح «سواد رسانه‌ای» مجهز کنیم تا بتواند روایت‌های تحریف‌شده را تشخیص دهد در گام بعدی، باید رسانه‌های جریان‌ساز انقلاب اسلامی تقویت شوند جهاد تبیین، به‌عنوان راهبردی کلان، باید محور فعالیت نخبگان، دانشگاهیان، طلاب، روزنامه‌نگاران و مسئولان فرهنگی کشور قرار گیرد.
اروم نیوز: نقش روایت‌های به ظاهر درست اما با اثر معکوس چیست؟
شریعت‌پناه: این یکی از خطرناک‌ترین انواع عملیات روانی است دشمن گاهی روایتی را مطرح می‌کند که در ظاهر، حمایت از ایران است؛ اما وقتی آن را در کلان‌روایت دشمن قرار دهیم، متوجه می‌شویم دقیقاً در خدمت اهداف اوست بنابراین، هر روایت مطلوبی الزاماً به نفع ما نیست؛ باید دید آن روایت در چه پازلی قرار گرفته و نتیجه نهایی‌اش چیست.
اروم نیوز: جمع‌بندی نهایی شما برای پیروزی در این میدان چیست؟
شریعت‌پناه: این جنگ، جنگ اراده‌هاست. اگر روایت‌سازی دشمن، بر اراده مردم ما اثر بگذارد، شکست خواهیم خورد؛ اما اگر بتوانیم روایتی اصیل، امیدآفرین و مبتنی بر حقیقت بسازیم، حتی با امکانات کمتر، پیروز خواهیم بود. امروز بیش از هر زمان، میدان روایت‌ها، میدان پیروزی یا شکست انقلاب اسلامی است و این میدان را تنها با آگاهی، صداقت و ایمان می‌توان فتح کرد.
اروم نیوز؛، به نظر شما میدان واقعی نبرد در عصر حاضر کجاست؟
شریعت‌پناه: برخلاف گذشته که جنگ‌ها در میدان‌های فیزیکی و با ابزار نظامی رقم می‌خورد، امروز میدان اصلی نبرد، ذهن و روان انسان‌هاست. بند ششم از دکترین جنگ مدرن به روشنی به این نکته اشاره می‌کند که نبرد در فضای شناختی و رسانه‌ای جریان دارد. رسانه‌ها نه‌تنها رویدادها را بازتاب می‌دهند، بلکه در بسیاری مواقع خود «واقعیت» را می‌سازند. روایت‌سازی، ابزاری برای شکل دادن به باور مردم و حتی سیاست‌گذاری‌هاست.
اروم نیوز: این روایت‌سازی چگونه در سیاست‌های آمریکا متبلور شده است؟
شریعت‌پناه: آمریکا کشوری است که دولت‌سازی‌اش را در قرن اخیر، بیش از آنکه از راه اقتصاد یا قدرت نظامی پیش ببرد، از طریق رسانه‌ها انجام داده است. در سند راهبردی آمریکا در سال ۲۰۰۴ با عنوان «برنده جنگ‌های آینده» آمده است که دو عنصر روایت و ایده، پیروز واقعی میدان‌ها را تعیین می‌کنند. یعنی، میدان صرفاً بستر عملیات نیست؛ این روایت است که پیروزی یا شکست را در ذهن مخاطبان شکل می‌دهد.
اروم نیوز: نمونه‌ای از این روایت‌سازی موفق را در تاریخ معاصر می‌توانید مثال بزنید؟
شریعت‌پناه: بله. یکی از بارزترین نمونه‌ها، ماجرای سقوط بغداد در جریان جنگ عراق است. پیش از آنکه بغداد به‌طور واقعی سقوط کند، رسانه آمریکایی CNN سقوط مجازی آن را مخابره کرد و فضای روانی را برای پذیرش شکست دولت صدام آماده ساخت این نمونه، نشان می‌دهد که روایت‌سازی حتی می‌تواند از عملیات نظامی پیشی بگیرد.
اروم‌نیوز؛ در این جنگ روایت‌ها، جایگاه ایران کجاست؟
شریعت‌پناه: ایران در معرض یک جنگ ترکیبی تمام‌عیار قرار دارد؛ جنگی که رسانه، ذهنیت عمومی، و باورهای اجتماعی را هدف گرفته است. هدف اصلی نیز چیزی نیست جز شکستن انسجام ملی و تضعیف اراده عمومی. دشمنان، با روایت‌سازی خرد و کلان، تلاش دارند تا جامعه ایران را نسبت به آینده، باورهای دینی و کارآمدی نظام بدبین کنند. در این شرایط، غفلت از میدان روایت، خود به معنای واگذاری میدان به دشمن است.
اروم‌نیوز: چقدر آرایش رسانه‌ای جمهوری اسلامی با این میدان هم‌خوانی دارد؟
شریعت‌پناه: متأسفانه باید بگویم که آرایش رسانه‌ای کشور ما با سطح تهدیدات شناختی و رسانه‌ای هماهنگ نیست رهبر معظم انقلاب سال‌ها پیش هشدار دادند که باید آرایش جنگی در فضای مجازی گرفت؛ اما هنوز بسیاری از نهادها، این تهدید را درک نکرده‌اند. دشمن با تمام ظرفیت رسانه‌ای، اعم از شبکه‌های جهانی، فضای مجازی و پلتفرم‌های اجتماعی، در میدان فعال است، اما ما هنوز به تقویت روایت‌های داخلی و ایجاد رسانه‌های جریان‌ساز نپرداخته‌ایم.
اروم نیوز: نقش صهیونیسم جهانی در این نبرد رسانه‌ای چیست؟
شریعت‌پناه: رژیم صهیونیستی، به عنوان یکی از بازوان اصلی رسانه‌ای غرب، بیش از ۹۰ درصد رسانه‌های بزرگ جهان را در اختیار دارد، از شبکه‌های تلویزیونی گرفته تا خبرگزاری‌ها و روزنامه‌های بین‌المللی. این سلطه رسانه‌ای به آنان قدرت داده تا روایت‌های مدنظر خود را در سطح جهانی غالب کنند، هم‌افزایی آمریکا و صهیونیسم در این میدان، یک تهدید جدی برای ملت‌ها به‌ویژه ایران است.
اروم نیوز: در برابر چنین هجمه‌ای چه باید کرد؟
شریعت‌پناه: پاسخ روشن است: پدافند و آفند رسانه‌ای. ابتدا باید جامعه را به سلاح «سواد رسانه‌ای» مجهز کنیم تا بتواند روایت‌های تحریف‌شده را تشخیص دهد در گام بعدی، باید رسانه‌های جریان‌ساز انقلاب اسلامی تقویت شوند جهاد تبیین، به‌عنوان راهبردی کلان، باید محور فعالیت نخبگان، دانشگاهیان، طلاب، روزنامه‌نگاران و مسئولان فرهنگی کشور قرار گیرد.
اروم نیوز؛ نقش روایت‌های به ظاهر درست اما با اثر معکوس چیست؟
شریعت‌پناه: این یکی از خطرناک‌ترین انواع عملیات روانی است. دشمن گاهی روایتی را مطرح می‌کند که در ظاهر، حمایت از ایران است؛ اما وقتی آن را در کلان‌روایت دشمن قرار دهیم، متوجه می‌شویم دقیقاً در خدمت اهداف اوست بنابراین، هر روایت مطلوبی الزاماً به نفع ما نیست؛ باید دید آن روایت در چه پازلی قرار گرفته و نتیجه نهایی‌اش چیست.
اروم نیوز؛ جمع‌بندی نهایی شما برای پیروزی در این میدان چیست؟
شریعت‌پناه: این جنگ، جنگ اراده‌هاست. اگر روایت‌سازی دشمن، بر اراده مردم ما اثر بگذارد، شکست خواهیم خورد؛ اما اگر بتوانیم روایتی اصیل، امیدآفرین و مبتنی بر حقیقت بسازیم، حتی با امکانات کمتر، پیروز خواهیم بود امروز بیش از هر زمان، میدان روایت‌ها، میدان پیروزی یا شکست انقلاب اسلامی است و این میدان را تنها با آگاهی، صداقت و ایمان می‌توان فتح کرد.
گفتگو و تنظیم: از نجیبه معصومی سرای
انتهای خبر/
