به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «اروم نیوز»؛ در سال‌های اخیر، زندان دیگر صرفاً به‌عنوان مکانی برای تحمل کیفر تلقی نمی‌شود، بلکه به نهادی بازپرورانه و تربیتی تبدیل شده که می‌کوشد زمینه بازگشت مؤثر و شرافتمندانه زندانیان به جامعه را فراهم آورد.
این تحول رویکرد، برآمده از سیاست‌های نوین قوه قضائیه در دوره تحول و تعالی است که با تأکید بر کرامت انسانی زندانیان، به دنبال فراهم‌سازی فرصت‌های واقعی برای تغییر و بازسازی زندگی آن‌هاست در این میان، نقش مدیران استانی و مسئولان زندان‌ها نیز بسیار کلیدی بوده و با ابتکار، تعامل و نگاه اجتماعی، مسیر توانمندسازی زندانیان را هموار کرده‌اند.
در بازدید میدانی از زندان مرکزی ارومیه که چند ماه پیش توسط دادگستری استان آذربایجان‌غربی برگزار شده بود، آنچه بیش از همه جلب توجه می‌کرد، حضور پررنگ زندانیانی بود که دیگر روزهای خود را در سلول‌های انفرادی یا بدون برنامه سپری نمی‌کنند، بلکه در کارگاه‌ها و سوله‌های مختلف مشغول فعالیت، کارآموزی و حتی تولید هستند.
آنها دیگر صرفاً محکومان گذشته نیستند، بلکه کارگران، صنعت‌گران و تولیدکنندگانی‌اند که بخشی از چرخ اقتصاد خرد را به حرکت درمی‌آورند؛ با دستانی که روزی شاید از مسیر منحرف شده بودند، اکنون مسیر تولید و سازندگی را تجربه می‌کنند.
حضور در میان این زندانیان، فرصتی بی‌واسطه برای مشاهده عینی اجرای برنامه‌های توانمندسازی بود؛ برنامه‌هایی که با حمایت خیران، تولیدکنندگان و بخش خصوصی انجام شده و حالا به فرصت‌هایی واقعی برای بازگشت به زندگی تبدیل شده‌اند.
بسیاری از این افراد نه‌تنها در داخل زندان شغلی دارند، بلکه برخی از آنان با طی بخشی از محکومیت خود، اکنون در بیرون از زندان، زیر نظر کارفرمایان متعهد مشغول به کار شده‌اند. آنچه این فرایند را قابل تحسین‌تر می‌کند، تأثیر مثبت آن بر کانون خانواده این زندانیان است؛ چرا که داشتن منبع درآمد، عزت‌نفس و نقش‌آفرینی مجدد در خانواده را به آنان بازگردانده و از فروپاشی‌های احتمالی در پی فقدان نان‌آور جلوگیری کرده است.
در کارگاه‌های حرفه‌آموزی زندان، زندانیان در رشته‌هایی مانند خیاطی، برق صنعتی، مکانیک خودرو، جوشکاری، قالی‌بافی و صنایع‌دستی آموزش می‌بینند، گواهینامه‌های معتبری نیز پس از طی دوره‌ها به آنان اعطا می‌شود که نه‌تنها به‌عنوان مهارت حرفه‌ای، بلکه به‌عنوان کلید ورود دوباره به بازار کار به شمار می‌رود برای بسیاری از آنان، این مدرک نخستین مدرک رسمی در طول زندگی است و گامی بزرگ برای ساختن آینده‌ای تازه.
از سوی دیگر، نگاه به موضوع زندان‌ها در آذربایجان‌غربی تنها محدود به اصلاح فردی و حرفه‌آموزی نبوده، بلکه سیاست انتقال فیزیکی زندان‌ها به خارج از شهر نیز به‌صورت جدی در حال پیگیری است؛ اقدامی که در کنار کاهش تنش‌های روانی برای شهروندان، موجب بهبود دسترسی خانواده‌های زندانیان به فضای مناسب‌تر و امن‌تر برای ملاقات با عزیزان خود شده است.
در مجموع، مشاهدات میدانی از زندان ارومیه و شنیدن روایت‌های زندانیانی که از دل تاریکی به سوی روشنایی گام برداشته‌اند، نشان می‌دهد که در سایه تدابیر مقام ارشد قضایی استان و همت مجموعه زندان‌ها، مفهوم بازپروری و اصلاح به معنایی واقعی نزدیک شده و زندانیان واجد شرایط امروز نه‌تنها به جامعه برمی‌گردند، بلکه با انگیزه‌ای مضاعف در مسیر سازندگی قرار می‌گیرند.
چرخ خیاطی، چرخ زندگی‌ام را دوباره چرخاند
در کارگاه خیاطی زندان ارومیه، جایی میان ردیف‌های منظم چرخ‌های خیاطی و صدای آرام نخ و سوزن، مردی نشسته که حالا نه به گذشته بلکه به آینده فکر می‌کند او که به‌دلیل یک اشتباه، مدتی‌ست دوران محکومیت خود را سپری می‌کند، با یادگیری حرفه خیاطی توانسته برای نخستین‌بار در زندگی خود مهارتی واقعی بیاموزد و حتی لباس‌هایی برای خانواده‌اش بدوزد.
این زندانی که اکنون مسئول بخش دوخت لباس‌های فرم درون کارگاه است به خبرنگار از تا پیش از زندان، کاری بلد نبودم. اما حالا با درآمدی که از فروش محصولات تولیدی دارم، توانسته‌ام بخشی از مخارج خانواده‌ام را تأمین کنم. زندان برایم کلاس زندگی شد.»
کارگاه خیاطی زندان نه‌تنها فضای آموزشی است، بلکه فرصتی برای بازیابی عزت‌نفس کسانی‌ست که به دلایلی از مسیر جامعه فاصله گرفته‌اند. این تولیدات هم به مصرف داخلی می‌رسد و هم در بازار بیرون عرضه می‌شود؛ و مهم‌تر از همه، به بازسازی اعتماد به نفس و امید در میان محکومان کمک کرده است.
از پیچ و مهره تا ساختن آینده‌ای دوباره
در یکی از کارگاه‌های صنعتی زندان ارومیه، جوانی در حال جوشکاری قاب‌های فلزی‌ست؛ اما قاب واقعی که او می‌سازد، قاب جدیدی از زندگی‌اش است. این زندانی که چندین ماه است در دوره‌های مهارتی برق و جوشکاری شرکت کرده، حالا با دریافت گواهی مهارت فنی حرفه‌ای، به‌عنوان یکی از نیروهای فنی کارگاه فعالیت می‌کند و حتی طرح‌هایی برای راه‌اندازی کارگاه جوشکاری کوچک خود پس از آزادی در سر دارد.
وی بیان کرد: در بیرون هیچ مهارتی نداشتم وقتی آمدم زندان، فکر نمی‌کردم زندگی‌ام بتواند این‌طور تغییر کند و حالا هدف دارم و دنبال کارم حتی با خانواده‌ام درباره راه‌اندازی یک کارگاه کوچک صحبت کرده‌ام.
این کارگاه با حضور مربیان تخصصی و تحت نظارت فنی حرفه‌ای استان فعالیت می‌کند و تاکنون ده‌ها نفر از زندانیان را به نیروهای ماهر تبدیل کرده است. اجرای این برنامه‌ها از سوی اداره کل زندان‌های آذربایجان‌غربی، بخشی از مسیر اصلاح و بازسازی اجتماعی زندانیان است تا پس از آزادی، دیگر به چرخه جرم بازنگردند بلکه عضوی مفید در جامعه باشند.
اشتغال‌زایی زندانیان؛ کلید بازگشت به جامعه
مراد فتحی در گفتگو با خبرنگار اروم نیوز مدیرکل زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی آذربایجان‌غربی اظهار کرد: در حال حاضر زندانیانی که شرایط لازم را دارند و بخشی از دوران محکومیت خود را در زندان گذرانده‌اند، با همکاری خیران تولیدکننده در خارج از زندان مشغول فعالیت هستند و از این طریق منبع درآمدی پایدار برای خود و خانواده‌هایشان ایجاد کرده‌اند. این فرصت سبب شده تا زندانیان ضمن کسب درآمد، ارتباط موثر با جامعه را حفظ کنند و از آسیب‌های ناشی از بیکاری و انزوا دور بمانند.
وی افزود: در حال حاضر حدود دو هزار نفر از محکومان مالی زندان‌های استان آذربایجان‌غربی با حمایت خیران تولیدکننده، از این فرصت برای تأمین معاش و پایداری کانون خانواده استفاده می‌کنند. این همکاری‌ها نه تنها موجب بهبود شرایط اقتصادی زندانیان می‌شود، بلکه به تقویت روحیه و انگیزه آنها برای بازگشت به زندگی سالم پس از آزادی کمک شایانی می‌کند.
مدیرکل زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی آذربایجان‌غربی بیان کرد: در راستای بهره‌برداری بهینه از دوران محکومیت، ۶۴ دوره حرفه‌آموزی در رشته‌های مختلف داخل زندان‌ها برگزار شده است. این دوره‌ها با هدف ارتقای مهارت‌های فنی و حرفه‌ای زندانیان طراحی شده‌اند و تاکنون بیش از ۶ هزار و ۵۰۰ گواهینامه معتبر برای شرکت‌کنندگان صادر شده که زمینه استفاده از تسهیلات دولتی و اشتغال پس از آزادی را فراهم می‌کند.
فتحی تاکید کرد: توانمندسازی زندانیان و حمایت از خانواده‌های آنها در تأمین معاش، نقش مهمی در کاهش آسیب‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی ایفا می‌کند با ایجاد شرایط مناسب برای کسب درآمد و آموزش مهارت‌های مختلف، زمینه کاهش بازگشت زندانیان به چرخه جرم فراهم می‌شود و به بهبود امنیت اجتماعی کمک می‌کند.
وی در ادامه به آخرین وضعیت انتقال زندان‌های استان به خارج از شهر اشاره کرد و گفت: در حال حاضر پیمانکار مربوطه مراحل تجهیز کارگاه احداث زندان مهاباد را به پایان رسانده و عملیات اجرایی پروژه آغاز شده است این اقدام با هدف ایجاد محیطی امن‌تر و مناسب‌تر برای زندانیان و خانواده‌هایشان در دست اجرا است.
فتحی همچنین از تکمیل پروژه انتقال زندان سلماس به خارج از شهر خبر داد و افزود: در سال‌های گذشته نیز زندان‌های میاندوآب و بوکان به خارج از محدوده شهری منتقل شده‌اند که نتایج مثبت آن در بهبود شرایط رفاهی زندانیان و سهولت دسترسی خانواده‌ها مشهود بوده است.
وی با بیان اینکه انتقال زندان‌ها به خارج از شهر یک تکلیف قانونی است، اظهار داشت: این انتقال علاوه بر ایجاد فضای بهتر برای زندانیان، شرایط ملاقات خانواده‌ها با عزیزانشان را تسهیل می‌کند و از نظر امنیتی و رفاهی تاثیرات مثبتی برای جامعه و زندان‌ها به همراه دارد. همچنین کاهش فشارهای روانی ناشی از قرار گرفتن زندان‌ها در مرکز شهر، موجب بهبود کیفیت زندگی شهروندان و زندانیان شده است.
انتهای خبر/ م
