در بین احکام و دستورات دین مبین اسلام،امر به معروف و نهی از منکر یکی از بزرگ ترین و با اهمیت ترین فرائض است که در قرآن کریم و احادیث ائمه اطهار(ع) به طور مکرر مورد تاکید قرار گرفته است.این واجب الهی آثار و برکات بسیار زیادی برای جامعه مسلمین دارد و به عنوان عاملی جهت پاسداشت و ترویج احکام اسلامی و ارزش های دینی به شمار می آید.
از مهم ترین تهدیدهایی که در عصر کنونی مسلمانان و جامعه اسلامی را تهدید می کند،مهجور ماندن امر به معروف و نهی از منکر و بی تفاوتی نسبت به این مسئله است که در واقع به معنای بی توجهی به وضعیت و سرنوشت جامعه و آسیب پذیر ساختن آن در برابر هرگونه خطر و تهدید می باشد.امربه معروف و نهی از منکر بر همه اقشار و عموم مردم واجب است،اما انجام این عمل آداب و شرایطی دارد که اگر رعایت نشود،حتی می تواند به بدبینی و لجاجت و گاهی نزاع و درگیری و ناملایمات دیگر منجر شود.اگر از خود برتربینی و معصوم نمایی،تحمیل عقاید،عدم آگاهی از راه ها و سلسله مراتب امربه معروف و نهی از منکر توهین و تحقیر،خشونت و بی رافتی،عدم شناخت طرف مقابل و نهی از منکر بدون توجه به امربه معروف از عواملی است که اگر در هنگام امربه معروف و نهی از منکر از آنها پرهیز نکنیم،قطعاً به نتیجه ای نخواهیم رسید.
از اصلی ترین ویژگی هایی که عامر به معروف و ناهی از منکر باید داشته باشد،پایبندی به اصول و عمل به دستورات الهی است.یعنی شرط اصلی این است که اگر کسی را به انجام عمل نیکویی دعوت و یا از کردار ناپسندی باز می دارد،باید خود ابتدا به حرف هایش عمل کند تا سخنانش مقبول واقع شود.
خداوند متعال در قرآن کریم فرموده است:
« یا ایُّها الَّذینَ امَنُوا لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ کَبُرَ مَقْتاً عِنْدَاللَّهِ انْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُون»
اى کسانى که ایمان آوردهاید، چرا سخنى مىگویید که [به آن] عمل نمىکنید!؟ نزد خدا بسیار خشم آور است که سخنى بگویید و بدان عمل نکنید.
مولای متقیان حضرت علی(ع) کسانی که دیگران را از کارهای زشت باز می دارند ولی خود آن را مرتکب می شوند، احمق ترین مردم می خواند و این چنین می فرماید:
« اَحْمَقُ النَّاسِ مَنْ اَنْکَرَ عَلَی غَیْرِ هِرَذائِلَهُ وَهُوَ مُقِیمٌ عَلَیْها»
نادان ترین مردم و بی خردترین مردم کسی است که دیگران را از کار و خصلت بدی بازدارد،در حالی که خود آن را مرتکب گردد.
امام علی(ع) این کار را شدیدترین نفاق مى داند که انسان مردم را امر به طاعت کند اما خود اهل آن نباشد و آنها را نهى از معصیت نماید و خود آنرا ترک نکند.
برهمین اساس از دیدگاه ائمه اطهار(ع)نیزعالِم واقعى آن کس است که علمش همراه با عمل باشد.از همین رو امام صادق(ع) فرموده اند: «العالم من صدّق فعله قوله و من لم یصدّق فعله قوله فلیس بعالم»
عالم کسى است که رفتار او گفتارش را تصدیق کند و هر کس که کردار او سخن وى را تصدیق نکند و عمل او بر خلاف گفتهاش باشد عالم نخواهد بود.
علت اینکه در بعضی موارد امربه معروف و نهی از منکر تاثیرلازم را نمی گذارد و مفید واقع نمی شود،همین عالم بی عمل بودن است.
امام صادق علیه‌السلام در این باره فرموده اند:«ان العالم اذا لم‌یعمل بعلمه زلّت موعظته عن القلوب، کمایزلّ المطر عن الصفا»
همانا وقتى که عالم به علمش عمل نکند، (باید بداند که) موعظه‌اش در دل‌هاى (شنوندگان) بلغزد و (اثر نکند) همان‌گونه که باران بر سنگ صاف مى‌لغزد (و نفوذ نمى‌کند).
البته از این سخنان نباید به عنوان بهانه ای برای ترک امربه معروف و نهی ازمنکر استناد کرد بلکه شایسته است تا مومنان هم در اصلاح رفتارهای خود اقدام نموده و هم دیگران را امربه معروف و نهی از منکر کنند.
شهید بهشتی نیز در این باره فرموده اند:«یکی از آفت های حیات اجتماعی ما رواج دعوت زبانی و قلمی و کساد دعوت عملی است.»
باید توجه هم داشت که امر به معروف و نهی از منکر مراتب و روش های مختلفی دارد و محدود به موارد خاصی مانند حجاب نیست و تمام دستورات دینی را شامل می شود.در عصر حاضر که دشمنان مسلمین با ترفندهای گوناگون و ابزارهای مختلف در صدد ترویج بی بندوباری و انحرافات دینی هستند، مسلمانان باید با اهتمام و توجه به امربه معروف و نهی ازمنکر و یادگیری اصول و روش های آن،این فریضه را احیاء نمایند و در تبلیغ موازین دینی و اخلاقی و کاستن از ناهنجاری ها ومعاصی کوشا باشند.
به قلم : رضا اصغری آذر
