به گزارش خبرنگار گروه سیاسی پایگاه خبری تحلیلی «اروم نیوز»، تاریخ معاصر ایران پر از فراز و نشیب‌هایی است که نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری وضعیت فعلی کشور داشته‌اند. یکی از دوره‌های حساس و پرچالش، دوران حکمرانی پهلوی است که در سایه آن، تحولات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی تأثیرات عمیقی بر سرنوشت ملت ایران گذاشت.
در این بازه زمانی، تصمیمات کلان اتخاذ شده از سوی حاکمان، به‌ویژه در زمینه مناسبات خارجی و سیاست‌های داخلی، باعث ایجاد وابستگی‌هایی شد که استقلال ملی را به خطر انداخت و آسیب‌های ماندگاری به کشور وارد کرد این تحولات نه‌تنها در زمینه اقتصاد و سیاست، بلکه در عرصه فرهنگ و هویت اجتماعی نیز بازتاب‌های منفی داشت.
یکی از پیامدهای مهم این دوره، رابطه نابرابر و وابسته با قدرت‌های خارجی بود که زمینه‌ساز تضعیف جایگاه ایران در عرصه بین‌المللی شد قراردادهای نفتی ناعادلانه، واگذاری‌های ارضی و تسلط بیگانگان بر منابع طبیعی، نمونه‌هایی از این وابستگی و آسیب‌های آن به حساب می‌آیند.
همچنین سیاست‌های فرهنگی حاکم که با هدف تغییر هویت سنتی و مذهبی جامعه دنبال می‌شد، موجب بروز نارضایتی‌های گسترده در میان اقشار مختلف شد و باعث ایجاد فاصله میان حکومت و مردم شد و از سوی دیگر، سرکوب مخالفان سیاسی و مذهبی، نقض حقوق بشر و وجود فضای امنیتی گسترده، از جمله ویژگی‌های این دوره به شمار می‌روند که موجب افزایش تنش‌ها و بی‌اعتمادی عمومی شد.
از منظر امنیت ملی نیز، برخی تصمیمات گذشته باعث بروز چالش‌های جدی شده‌اند که تا امروز نیز ادامه یافته و مشکلاتی در مناطق مرزی و منابع طبیعی کشور ایجاد کرده‌اند بحران‌های آبی و مسائل مرتبط با مناطق مرزی، نمادی از پیامدهای تلخ مدیریت نامطلوب در گذشته است که بر زندگی روزمره مردم و ثبات ملی تأثیر گذاشته‌اند. همه این موارد نشان‌دهنده آن است که رویکردهای سیاسی و اقتصادی اتخاذ شده در آن دوران، فراتر از یک مقطع تاریخی، تأثیرات عمیقی بر ساختارهای داخلی و جایگاه بین‌المللی ایران برجای گذاشته است.
با توجه به این نکات، مرور و تحلیل دقیق این دوره تاریخی اهمیت زیادی دارد، چرا که فهم درست گذشته می‌تواند راهنمایی برای اتخاذ سیاست‌های هوشمندانه‌تر و حفظ منافع ملی در آینده باشد بنابراین، بررسی چالش‌ها و ضعف‌های دوران پهلوی فرصتی است تا تجربه‌های تلخ تاریخی به درس‌هایی تبدیل شوند که منجر به تقویت استقلال، امنیت و هویت فرهنگی ایران شود.
تصمیمات غلط رضاخان همچنان دامن‌گیر ایران است
عباس سلیمان‌زاده در گفتگو با خبرنگار گروه سیاسی پایگاه خبری تحلیلی «اروم نیوز»؛ اظهار داشت: تسلیم و فرار رضاخان در جریان جنگ جهانی دوم، که با دستور ترک مخاصمه و تسلیم کشور به انگلیس همراه بود، نقطه‌ای تاریک در تاریخ معاصر ایران به شمار می‌رود این تصمیم نه‌تنها استقلال کشور را خدشه‌دار کرد، بلکه زمینه‌ساز ورود نیروهای بیگانه، غارت منابع، نفوذ گسترده قدرت‌های خارجی و تحمیل یک شاه دست‌نشانده دیگر بر ملت ایران شد آثار این رویداد همچنان بر ساختار سیاسی و اجتماعی کشور باقی است و بسیاری از معاهده‌های ناعادلانه و واگذاری‌های ارضی ریشه در همین دوره دارد.
این تحلیلگر مسائل سیاسی در ادامه به مسئله حق‌آبه هیرمند و بحران کم‌آبی شرق ایران اشاره کرد و گفت: امروز شاهد هستیم که مناطق شرقی کشور با تشنگی و کمبود منابع آبی مواجه‌اند. این بحران نه پدیده‌ای جدید، بلکه نتیجه مستقیم تصمیمات سیاسی و واگذاری بخشی از خاک ایران در گذشته است اگر آن زمان منافع ملی و حقوق ملت به‌درستی حفظ می‌شد، امروز شاهد این حجم از محرومیت و فشار بر مردم سیستان و بلوچستان نبودیم حق‌آبه هیرمند باید به‌عنوان یکی از مسائل راهبردی کشور مورد توجه جدی قرار گیرد، چراکه امنیت آبی شرق ایران بخشی جدانشدنی از امنیت ملی است.
سلیمان‌زاده به موضوع کریدور زنگزور و پیامدهای آن برای کشور پرداخت و افزود: کریدور زنگزور که این روزها به یکی از دغدغه‌های مهم ژئوپلیتیک ایران تبدیل شده است، باز هم ریشه در واگذاری بخشی از خاک ایران در شمال غرب کشور دارد این تصمیم تاریخی اشتباه، امروز به ابزاری برای فشار و تهدید امنیت ملی ایران تبدیل شده است همان‌طور که در آخرین برنامه تلویزیونی ثریا نیز مطرح شد، موضوع زنگزور تنها یک اختلاف مرزی ساده نیست، بلکه یک تهدید راهبردی برای اتصال ژئوپولتیک ایران و نقش‌آفرینی منطقه‌ای کشور به حساب می‌آید.
وی تأکید کرد: تاریخ نشان داده است که غفلت از منافع ملی و اعتماد به قدرت‌های خارجی، پیامدهایی جبران‌ناپذیر برای ملت ایران به همراه دارد. مرور تصمیمات پهلوی‌ها و واکاوی آثار آن‌ها بر وضعیت امروز کشور، نه یک بحث تاریخی صرف، بلکه ضرورتی برای ترسیم آینده‌ای مستقل و قدرتمند برای ایران است.
این تحلیلگر مسائل سیاسی در پایان عنوان کرد: اساساً رضاشاه و محمدرضا شاه دو شاخصه مهم داشتند؛ اول این‌که بر خلاف تمام ادعاهای پوشالی، هیچ تعصبی به خاک میهن نداشتند و دوم این‌که چون هر دو منصوب و دست‌نشانده قدرت‌های استعماری بودند، لذا خواسته یا ناخواسته غلام حلقه‌به‌گوش آن‌ها می‌شدند.
رضا شاه نماد وابستگی و سرکوب ملی است
محمد رضوی قره‌قشلاق در گفتگو با خبرنگار گروه سیاسی پایگاه خبری تحلیلی «اروم نیوز» گفت: شهریور ماه یادآور یکی از نقاط عطف تاریخ معاصر ایران است و فرار رضا شاه از کشور و پایان دوره پهلوی اول از این نقاط عطف است.
این تحلیلگر مسائل سیاسی افزود: این ایام فرصتی است برای مرور اقدامات خاندان پهلوی که به باور بسیاری از تحلیلگران، در موارد متعددی منافع ملی و تاریخی ایران را تحت‌الشعاع قرار داد و حتی می‌توان آن‌ها را خیانت به ایران دانست.
وی تصریح کرد: در دوران رضا شاه و محمدرضا شاه، وابستگی شدید به قدرت‌های غربی، به‌ویژه انگلستان و سپس آمریکا، استقلال سیاسی ایران را خدشه‌دار کرد.
رضوی خاطرنشان کرد: تا کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، ایران تحت سیطره کامل بریتانیا بود و پس از آن، تا سال ۱۳۵۷، سیاست‌های کلان کشور با هماهنگی کامل با ایالات متحده انجام می‌شد.
این تحلیلگر مسائل سیاسی اظهار کرد: بسیاری از تصمیمات مهم کشور، از جمله قراردادهای نفتی، با اولویت منافع شرکت‌های خارجی منعقد می‌شدند و نمونه بارز آن، قرارداد کنسرسیوم نفتی پس از کودتاست که سود ایران را به شدت کاهش داد.
وی اشاره کرد: سیاست‌های فرهنگی پهلوی، به‌ویژه کشف حجاب اجباری، تضعیف نهادهای مذهبی، و تقلید کامل از فرهنگ غربی، به باور بسیاری از تحلیلگران، خیانت به فرهنگ اسلامی ایران بود.
رضوی بیان کرد: رضا شاه با افراط در ناسیونالیسم، آئین‌های مذهبی را محدود کرد، نام اماکن مذهبی را تغییر داد، و تلاش کرد فرهنگ غربی را جایگزین فرهنگ ایرانی و اسلامی کند.
این کارشناس مسائل سیاسی تشریح کرد: این اقدامات با مقاومت شدید بدنه مذهبی جامعه مواجه شد که نمونه بارز آن واقعه خونین مسجد گوهرشاد در سال ۱۳۱۴ بود.
وی افزود: دوران پهلوی، به‌ویژه با تأسیس ساواک، شاهد سرکوب شدید مخالفان، شکنجه، اعدام و نقض گسترده حقوق بشر بود و زندان ساواک که امروز به‌عنوان نماد عبرت در تهران شناخته می‌شود، گواهی بر آن دوران تاریک است و فعالان سیاسی، مذهبی و روشنفکران در این دوره با شدیدترین فشارها مواجه بودند.
این تحلیلگر مسائل سیاسی گفت: اتکای شدید به درآمدهای نفتی، اقتصاد ایران را وابسته و آسیب‌پذیر کرد و صنعت داخلی تضعیف شد، بدهی‌های خارجی افزایش یافت، و فساد مالی و اداری در میان درباریان و مقامات دولتی شکاف طبقاتی را تشدید کرد که این فساد گسترده، نارضایتی عمومی را افزایش داد و زمینه‌ساز اعتراضات مردمی شد.
وی مطرح کرد: در دوره پهلوی، موارد متعددی از واگذاری خاک ایران به چشم می‌خورد. قرارداد اروندرود در سال ۱۹۳۷، بخشش بحرین در سال ۱۳۵۰، و واگذاری منطقه گراسو به ترکیه، همگی نمونه‌هایی از ضعف حاکمیتی و از دست دادن جغرافیای سرزمینی هستند.
رضوی اظهار کرد: بحرین که در دوره‌های صفویه، افشاریه، زندیه و قاجار تحت نفوذ ایران بود، در نهایت در دوران محمدرضا شاه و تحت فشارهای بین‌المللی از ایران جدا شد که این اقدامات، در کنار ظلم و استبداد داخلی، زمینه‌ساز انقلاب اسلامی شدند.
این تحلیلگر مسائل سیاسی گفت: اقدامات رضا شاه را می‌توان تحت عنوان خیانت به ایران دسته‌بندی کرد، از تمدید امتیاز نفت دارسی در قرارداد ۱۹۳۳ تا سرکوب روشنفکران و روحانیون، همه در راستای وابستگی، استبداد و تضعیف هویت ایرانی و اسلامی بودند.
وی اشاره کرد: رضا شاه به‌ظاهر شعار استقلال‌طلبی می‌داد، اما در عمل وابسته به بریتانیا بود و در جنگ جهانی دوم نیز به‌سرعت تسلیم شد و تبعید شد.
رضوی همچنین مطرح کرد: کلیت نظام پهلوی، چه در دوره رضا شاه و چه در دوره محمدرضا شاه، با وابستگی سیاسی، خیانت‌های اقتصادی، سرکوب فرهنگی و مذهبی، نقض حقوق بشر، فساد گسترده، و از دست دادن بخش‌هایی از خاک ایران همراه بود و این مجموعه اقدامات، در نهایت منجر به شکل‌گیری انقلاب اسلامی شد. تاریخ را باید با دقت و انصاف مرور کرد تا چراغ راه آینده باشد.
جنایات پهلوی‌ها آثار جاویدان بر کشور گذاشت
یک کارشناس مسائل سیاسی نیز در گفتگو با خبرنگار «اروم نیوز» اظهار کرد: مرور تاریخ معاصر ایران نشان می‌دهد که خاندان پهلوی با اقدامات خود ضربات سنگینی بر پیکره استقلال، هویت و اقتصاد کشور وارد کردند و این ضربات همچنان اثرات ماندگار و جاویدان دارد.
محسن رضایی با اشاره به فرار رضاخان در شهریور ۱۳۲۰ و تسلیم کشور به نیروهای بیگانه گفت: این خیانت بزرگ زمینه‌ساز حضور نیروهای خارجی در ایران، غارت منابع و تحمیل حکومت دست‌نشانده محمدرضا پهلوی شد.
کارشناس مسائل سیاسی افزود: این واقعه را باید «سیئه جاریه» دانست، چرا که آثارش تا امروز در قالب نفوذهای سیاسی و اقتصادی قابل مشاهده است.
وی در ادامه به موضوع حق‌آبه هیرمند پرداخت و اظهار کرد: در زمان پهلوی بخش‌هایی از خاک ایران واگذار شد که نتیجه آن تشنگی‌های امروز در شرق کشور و محرومیت هزاران کشاورز ایرانی است. این تصمیم نابخردانه یک نمونه بارز از جنایاتی است که همچنان مردم ما را متضرر می‌کند.
رضایی همچنین به واگذاری بخشی از خاک ایران در شمال غرب و پیامدهای آن اشاره کرد و گفت: ماجرای کریدور زنگزور که اکنون به یک تهدید ژئوپلیتیک جدی برای ایران تبدیل شده است، ریشه در همان امتیازدهی‌های دوره پهلوی دارد.
این کارشناس مسائل سیاسی با یادآوری بخشش بحرین در زمان محمدرضا پهلوی تصریح کرد: از دست دادن بحرین به معنای واگذاری جمعیت قابل توجهی از مسلمانان شیعه ایرانی به یک حکومت بیگانه بود و این خیانت تاریخی هنوز هم موجب رنج و ستم آنان است.
وی با اشاره به سیاست‌های فرهنگی رضاخان تأکید کرد: تحمیل لباس و آداب غربی، ممنوعیت سنت‌های اسلامی و ایرانی و تخریب هویت ملی از جمله اقدامات رضاخان بود که به شدت پایه‌های فرهنگی کشور را سست کرد.
رضایی افزود: این روند در دوره محمدرضا با طرح موسوم به «انقلاب سفید» ادامه یافت و ضربات جبران‌ناپذیری به کشاورزی و ساختار اجتماعی کشور وارد کرد.
رضایی خاطرنشان کرد: بررسی این جنایات نشان می‌دهد که رژیم پهلوی نه تنها در زمان خود منشأ ظلم و وابستگی بود؛ بلکه آثار شوم آن به‌صورت ریشه‌ای در بسیاری از مشکلات امروز کشور نمایان است. به همین دلیل باید با روایتگری درست و تحلیل دقیق، حقیقت این سیئه‌های جاریه را برای نسل‌های جدید تبیین کرد تا حافظه تاریخی ملت زنده بماند.
انتهای خبر/ م
