به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی «اروم نیوز»، هر سال با فرا رسیدن روزهای پایانی اردیبهشت، عطر دل‌انگیز گل محمدی در پهنه مزارع آذربایجان غربی می‌پیچد و نوید آغاز فصل گلاب‌گیری را می‌دهد؛ فصلی که علاوه بر شکوفایی طبیعت، رونق اقتصادی را نیز به همراه دارد. این استان با برخورداری از اقلیم معتدل کوهستانی، بستر مناسبی برای کشت گیاهان دارویی از جمله گل محمدی فراهم کرده و در سال‌های اخیر توانسته به یکی از قطب‌های نوظهور تولید گلاب در کشور تبدیل شود.
ظرفیت‌های تولید و سطح زیر کشت
طبق آمار اعلام‌شده از سوی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی، در حال حاضر ۳۳۴ هکتار از اراضی استان به کشت گل محمدی اختصاص دارد که ۲۵۰ هکتار آن بارور و در مرحله برداشت قرار دارد. سالانه بیش از ۷۵۰ تن گل تر از این مزارع برداشت می‌شود که فرآوری آن منجر به تولید بیش از ۹۰۰ هزار لیتر گلاب می‌گردد. شهرستان‌های خوی و ارومیه بیشترین سطح زیر کشت را به خود اختصاص داده‌اند، و رقم غالب کشت‌شده، گل محمدی بومی خوی است که به‌دلیل کیفیت بالا و عطر قوی، شهرت خوبی در میان تولیدکنندگان دارد.
فرآوری و بازار مصرف
حدود ۸۰ درصد از گل‌های برداشت‌شده برای تولید گلاب و سایر عرقیات گیاهی به کار می‌رود. ۱۵ درصد از گل‌ها به‌صورت خشک‌شده در تولید محصولات غذایی مانند مربا، شربت و گل‌قند استفاده می‌شود و ۵ درصد نیز به‌صورت غنچه خشک صادر می‌شود. محصولات فرآوری‌شده علاوه بر بازار داخلی، به کشورهای حوزه خلیج فارس، ترکیه و برخی کشورهای اروپایی صادر می‌شود که نشان‌دهنده ظرفیت بالای این صنعت در ارزآوری و توسعه صادرات غیرنفتی است.
مزیت‌های اقتصادی و زیست‌محیطی
گل محمدی محصولی کم آب‌بر و مقاوم به خشکسالی است و با توجه به شرایط اقلیمی استان، می‌تواند جایگزین مناسبی برای محصولات آب‌بر و کم‌بازده باشد. همچنین این گیاه در اراضی شیب‌دار و کم‌حاصل نیز قابل کشت است که فرصتی مناسب برای توسعه کشاورزی در مناطق کوهستانی و مرزی فراهم می‌کند. فرآوری گل محمدی و توسعه صنایع گلاب‌گیری، اشتغال پایدار در روستاها را افزایش داده و مانع مهاجرت نیروی کار از مناطق محروم می‌شود.
چالش‌ها و راهکارها
اگرچه تولید گل محمدی در استان روند رو به رشدی داشته، اما صنعت گلاب‌گیری هنوز با چالش‌هایی چون نبود صنایع فرآوری پیشرفته، بسته‌بندی غیراستاندارد، ضعف در بازاریابی صادراتی و کمبود تسهیلات مالی مواجه است. برای عبور از این موانع، ایجاد واحدهای صنعتی در نزدیکی مزارع، حمایت‌های تسهیلاتی، آموزش بهره‌برداران، و جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی از ضرورت‌های توسعه این صنعت به‌‌شمار می‌رود.
گلاب‌گیری؛ طلای معطر و اشتغال‌آفرین در دل روستاها
کارآفرین برتر حوزه کشاورزی و تولید گلاب در گفتگو با خبرنگار ما، با اشاره به ظرفیت اقتصادی فرآوری گل محمدی اظهار کرد: گلاب‌گیری یکی از صنایع سنتی و در عین حال بسیار درآمدزا در کشور است که اگر به‌درستی حمایت شود، می‌تواند فرصت‌های شغلی گسترده‌ای در روستاها و مناطق کم‌برخوردار ایجاد کند.
حسن مرادی افزود: در حال حاضر مجموعه ما با بیش از ۵۰ نفر نیروی مستقیم و حدود ۲۰۰ نفر نیروی فصلی در فصل برداشت گل محمدی فعالیت می‌کند. این صنعت نه‌تنها اشتغال‌زا است، بلکه با سرمایه‌گذاری نسبتاً کم، بازدهی بالایی دارد؛ چراکه گل محمدی در اقلیم خشک و نیمه‌خشک ایران بسیار خوب رشد می‌کند و نیاز به آبیاری سنگین ندارد.
وی با اشاره به روند سنتی و صنعتی گلاب‌گیری گفت: هر سال از نیمه اردیبهشت تا اوایل خرداد، فصل برداشت گل است. گل‌ها بلافاصله وارد دیگ‌های گلاب‌گیری می‌شوند و بخار حاصل از جوشاندن، به صورت مایع گلاب جمع‌آوری می‌شود. ما علاوه بر روش سنتی، در واحد صنعتی خود با دستگاه‌های مدرن، گلاب را در شرایط کاملاً بهداشتی و مطابق استانداردهای بین‌المللی بسته‌بندی می‌کنیم.
مرادی درباره بازار فروش و صادرات گلاب افزود: در حال حاضر یکی از مشکلات ما نبود بسته‌بندی استاندارد و برند ملی واحد است که اگر رفع شود، صادرات این محصول چند برابر خواهد شد.
این کارآفرین تأکید کرد: دولت باید با ارائه تسهیلات کم‌بهره، آموزش کشت گل محمدی و فرآوری آن، از جوانان روستایی حمایت کند. گلاب‌گیری تنها یک سنت نیست، بلکه یک فرصت اقتصادی است که با توسعه آن، می‌توان به رونق اقتصادی مناطق محروم و جلوگیری از مهاجرت روستاییان کمک کرد.
مرادی در پایان گفت: گلاب، نماد عطر و هویت ایرانی است؛ باید آن را جدی‌تر ببینیم و به‌عنوان یک ظرفیت صادراتی پایدار، از آن حمایت کنیم.
عصاره‌ای شفابخش از دل گل‌های محمدی
کارشناس گیاهان دارویی در گفتگو با خبرنگار ما، با اشاره به خواص بی‌نظیر گلاب گفت: گلاب یکی از پرکاربردترین عصاره‌های گیاهی در طب سنتی ایران است که از گل محمدی به دست می‌آید و علاوه بر مصرف خوراکی، در درمان بسیاری از بیماری‌ها نیز مؤثر است.
سارا یوسفی افزود: گلاب دارای خواصی همچون تقویت قلب، آرام‌بخش اعصاب، ضدافسردگی، ضدالتهاب و ضدعفونی‌کننده است. مصرف گلاب برای کاهش استرس، بهبود کیفیت خواب، درمان سردردهای عصبی و حتی تسکین مشکلات گوارشی توصیه می‌شود. همچنین گلاب نقش مؤثری در مراقبت از پوست دارد و به‌عنوان پاک‌کننده و شاداب‌کننده طبیعی پوست در محصولات آرایشی نیز استفاده می‌شود.
وی درباره فرایند گلاب‌گیری اظهار کرد: گلاب‌گیری از اواسط اردیبهشت ماه و همزمان با شکوفایی گل‌های محمدی آغاز می‌شود. در روش سنتی، گل‌های تازه در دیگ‌های مخصوص به‌همراه آب جوشانده می‌شوند و بخار حاصل از آن از لوله‌ای عبور کرده و پس از سرد شدن به صورت مایع معطر جمع‌آوری می‌شود. این مایع همان گلاب خالص است.
یوسفی ادامه داد: هرچه کیفیت گل محمدی بالاتر باشد، میزان اسانس موجود در گلاب بیشتر خواهد بود. نوع گلاب‌گیری (دو آتشه یا سه آتشه بودن) نیز در غلظت و کیفیت آن تأثیر دارد. گلاب دو آتشه که از دوباره تقطیر کردن گلاب با گل تازه تهیه می‌شود، خاصیت درمانی بیشتری دارد.
کارشناس گیاهان دارویی با اشاره به بازار گسترده صادراتی گلاب تصریح کرد: گلاب ایران، بهویژه گلاب قمصر کاشان، در سطح جهانی شهرت دارد و به کشورهای زیادی صادر می‌شود. لازم است با استانداردسازی و برندسازی، این محصول سنتی را به‌عنوان یکی از ظرفیت‌های اقتصادی مهم در حوزه طب سنتی توسعه دهیم.
یوسفی در پایان گفت: مصرف گلاب باید با توجه به‌طبع افراد و مشاوره با متخصص طب سنتی انجام شود، بهویژه در افرادی با مزاج گرم که ممکن است در مصرف بیش از حد دچار گرگرفتگی یا تحریکات پوستی شوند.
پیش‌بینی استحصال ۹۰۰ هزار لیتر گلاب از مزارع آذربایجان‌غربی
علی دیانتی در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «اروم نیوز» اظهار کرد: با فرارسیدن فصل گل‌چینی، برداشت گل محمدی از مزارع آذربایجان غربی از اواخر اردیبهشت ماه آغاز شده و پیش‌بینی می‌شود در سال جاری بیش از ۹۰۰ هزار لیتر گلاب از گلستان‌های این استان استحصال شود.
سرپرست سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی تصریح کرد: استان آذربایجان غربی یکی از مناطق مستعد کشور در زمینه کشت گل محمدی است و امسال نیز همچون سال‌های گذشته برداشت گسترده‌ای از این محصول ارزشمند صورت خواهد گرفت.
دیانتی عنوان کرد: در حال حاضر ۳۳۴ هکتار از اراضی کشاورزی استان زیر کشت گل محمدی قرار دارد که از این میزان، ۲۵۰ هکتار به مرحله باردهی رسیده و آماده برداشت است.
وی در ادامه افزود: سالانه بیش از ۷۵۰ تن گل تر از این مزارع برداشت می‌شود که فرآوری آن به تولید بیش از ۹۰۰ هزار لیتر گلاب منجر می‌شود.
سرپرست جهاد کشاورزی آذربایجان غربی با گرامیداشت روز ملی گل محمدی و گلاب، بیان کرد: حدود ۸۰ درصد از گل‌های برداشت شده در استان برای تولید انواع عرقیات گیاهی، بهویژه گلاب، مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین ۱۵ درصد از محصول به‌صورت گلبرگ خشک در تهیه فرآورده‌هایی چون مربا و گل‌قند به کار می‌رود و ۵ درصد دیگر به‌صورت غنچه خشک به بازارهای صادراتی ارسال می‌شود.
وی با اشاره به ظرفیت مناسب استان برای توسعه کشت گل محمدی افزود: عمده‌ترین گونه کشت‌شده در استان، رقم گل محمدی خوی است که از نظر کیفیت و عطر، جایگاه بالایی در سطح کشور دارد. شهرستان‌های خوی و ارومیه بیشترین سطح زیر کشت این محصول را به خود اختصاص داده‌اند. میانگین برداشت گل تر در هر هکتار از این مزارع نیز حدود ۳۲۰۰ کیلوگرم برآورد می‌شود.
دیانتی اظهار امیدواری کرد با حمایت‌های بیشتر در حوزه فرآوری، بسته‌بندی و بازاریابی محصولات، زمینه برای توسعه سطح زیر کشت و افزایش سهم استان در بازارهای داخلی و صادراتی فراهم شود.
سرپرست جهاد کشاورزی آذربایجان غربی همچنین با اشاره به مزیت‌های اقتصادی کشت گل محمدی، آن را یکی از محصولات با درآمدزایی بالا برای کشاورزان استان دانست و افزود: به دلیل نیاز آبی پایین، مقاومت در برابر خشکسالی و قابلیت کشت در اراضی شیب‌دار و کم‌بازده، توسعه کشت گل محمدی می‌تواند به‌عنوان یک راهکار مؤثر در بهره‌برداری بهینه از منابع خاک و آب مورد توجه قرار گیرد.
وی خاطرنشان کرد: در سال‌های اخیر استقبال کشاورزان از این محصول افزایش یافته و سازمان جهاد کشاورزی نیز با ارائه نهال یارانه‌ای، آموزش‌های تخصصی، تسهیلات کم‌بهره و مشاوره‌های فنی، زمینه توسعه کشت گل محمدی را در مناطق مستعد فراهم کرده است.
سرپرست جهاد کشاورزی آذربایجان غربی تأکید کرد: برنامه‌ریزی برای احداث واحدهای صنعتی گلاب‌گیری و فرآوری محصولات جانبی در استان از جمله اهداف کلیدی ما در سال جاری است. راه‌اندازی این واحدها در نزدیکی مزارع نه تنها ارزش افزوده بیشتری برای محصول ایجاد می‌کند، بلکه به کاهش هزینه‌های حمل و نقل و حفظ کیفیت گل تازه نیز کمک خواهد کرد.
وی تصریح کرد: ایجاد زنجیره ارزش از تولید تا مصرف و افزایش برندینگ محصولات استان در سطح ملی و بین‌المللی نیز در دستور کار سازمان قرار دارد.
دیانتی افزود: آذربایجان غربی با داشتن ظرفیت‌های طبیعی و اقلیمی مطلوب، پتانسیل تبدیل‌شدن به یکی از قطب‌های تولید گل محمدی کشور را دارد و در صورت حمایت‌های بیشتر می‌توان شاهد جهشی چشمگیر در صادرات و اشتغال‌زایی در این بخش بود.
وی گفت: فرآورده‌های گل محمدی تولیدی استان به کشورهای حوزه خلیج فارس، آسیای میانه و برخی کشورهای اروپایی صادر می‌شود که این روند با بهبود کیفیت بسته‌بندی و بازاریابی، قابلیت توسعه بیشتری دارد.
گلاب‌گیری و زنجیره ارزش اقتصادی و فرهنگی
گلاب‌گیری در آذربایجان‌غربی تنها یک فعالیت فصلی نیست، بلکه بخشی از یک زنجیره ارزش اقتصادی و فرهنگی است که در صورت توجه بیشتر، می‌تواند به یک برند ملی و بین‌المللی تبدیل شود.
با حمایت و برنامه‌ریزی اصولی، این صنعت می‌تواند علاوه بر تقویت اقتصاد محلی، به ارتقای جایگاه ایران در بازار جهانی فرآورده‌های گیاهان دارویی کمک شایانی کند.
گزارش از رقیه وکیلی
انتهای خبر/
