اروم نیوز: نظر شما درباره پیامدهای احتمالی این کریدور زنگزور برای جمهوری اسلامی ایران چیست؟
محمدیان: کریدور زنگزور مسئله خیلی حساسی است. اگر این کریدور با حمایت آشکار آمریکا و با نام‌گذاری ترامپ به عنوان پروژه‌ای استراتژیک عملیاتی شود، قطعاً جمهوری اسلامی ایران با چالش‌ها و مخاطرات بسیار جدی و بی‌سابقه‌ای روبرو خواهد شد، چه در حوزه اقتصادی، چه امنیتی و چه ژئوپلیتیکی.
اروم نیوز: می‌شود بیشتر توضیح بدهید که این پروژه دقیقاً چه اهدافی دارد و چرا ایران باید نگران باشد؟
محمدیان: این کریدور ماهیتاً یک ابزار برای تداوم سیاست فشار حداکثری دولت ترامپ علیه تهران است. سه هدف اصلی را دنبال می‌کند: اول، محروم کردن ایران از درآمدهای حیاتی ترانزیتی که در حال حاضر بخش زیادی از آن را در منطقه دارد. دوم، تقویت محور رقیبی که شامل باکو، آنکارا و تل‌آویو است، و این محور می‌خواهد نقش تاریخی ایران در منطقه قفقاز را جایگزین کند. سوم، ایجاد شکاف در روابط استراتژیک تهران و ایروان. اگر این سناریو محقق شود، پیامدهای آن نه فقط چالش‌های مقطعی، بلکه تهدیدی وجودی برای دستاوردهای دیپلماتیک و منطقه‌ای ایران در بیش از چهار دهه گذشته خواهد بود.
اروم نیوز: از منظر اقتصادی، این کریدور چه تأثیری روی ایران می‌گذارد؟
از نظر اقتصادی، فعال شدن کریدور زنگزور به معنای انزوای برنامه‌ریزی شده ایران در عرصه ترانزیت منطقه‌ای است. مسیر این کریدور طوری طراحی شده که از تمامی کریدورهای حیاتی ایران دور می‌زند و باعث می‌شود سهم ایران از ترانزیت کاهش یابد. علاوه بر این، شرکت‌های اروپایی و آسیایی که ممکن است با ایران همکاری کنند، تحت فشار تحریم‌های ثانویه آمریکا عملاً همکاری خود را کنار می‌گذارند. بانک‌های بین‌المللی حاضر در مسیر کریدور هم به بهانه تحریم‌ها تامین مالی پروژه‌های ایران را متوقف می‌کنند؛ چیزی که می‌توان آن را نوعی تحریم پنهان نامید. حتی کشورهای مهمی مثل هند که پیش‌تر روی کریدور شمال-جنوب سرمایه‌گذاری کرده‌اند، مجبور می‌شوند مسیرهای تجاری خود را تغییر دهند و به سمت کریدور رقیب بروند، که این موضوع می‌تواند طرح‌های بزرگ ایران برای تبدیل شدن به هاب ترانزیتی اوراسیا را به شکست بکشاند.
اروم نیوز: از لحاظ امنیتی چه خطراتی پیش روی ایران است؟
خطرات امنیتی بسیار جدی‌اند. این کریدور مرزهای شمال غرب ایران را به کانون تهدیدات امنیتی تبدیل می‌کند. حضور ناظران نظامی آمریکا و ناتو در کریدور که فاصله آن با مرزهای ایران کمتر از ۱۰۰ کیلومتر است، به معنای زیرنظر گرفتن الکترونیک و ماهواره‌ای پایگاه‌های نظامی کلیدی ایران در آذربایجان شرقی و اردبیل است. علاوه بر این، کریدور ترامپ به شاهراهی برای انتقال تسلیحات پیشرفته اسرائیل به جمهوری آذربایجان تبدیل می‌شود که توازن نظامی منطقه را به ضرر ایران تغییر خواهد داد.همچنین احتمال تقویت گروه‌های تجزیه‌طلب و فعال‌سازی شبکه‌های اطلاعاتی دشمن در منطقه افزایش می‌یابد.
اروم نیوز: از نظر ژئوپلیتیکی، این کریدور چه تاثیری بر نفوذ ایران در قفقاز دارد؟
این پروژه ساختار قدرت قفقاز را به نفع رقبای ایران بازتعریف می‌کند. ارمنستان که تنها متحد سنتی ایران در منطقه است، برای فرار از محاصره زمینی ترکیه و آذربایجان، ناگزیر به همکاری فعال با کریدور خواهد بود. این یعنی نفوذ اقتصادی و سیاسی تهران در ایروان کاهش قابل توجهی می‌یابد. همچنین، حضور پایدار غرب در دریای خزر از طریق شاخه‌های کریدور، توافق‌های امنیتی ایران و روسیه درباره این منطقه را نقض می‌کند و برای نخستین بار پای ناتو را به حریم حیاتی شمال ایران باز می‌کند. مثلث ضدایرانی باکو-آنکارا-تل‌آویو هم همچنان تلاش خواهد کرد محور مقاومت در غرب آسیا را تضعیف کند. در چنین شرایطی، دستاوردهای دیپلماتیک ایران در بحران قره‌باغ یا پروژه کریدور شمال-جنوب به حاشیه می‌روند.
اروم نیوز: با این اوصاف، ایران چه راهبردهایی برای مقابله با این تهدید دارد؟
ایران مجبور است واکنش‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری متعددی نشان دهد. از لحاظ نظامی، استقرار سامانه‌های موشکی پیشرفته در مرزهای شمال غرب و برگزاری رزمایش‌های مشترک با روسیه در دریای خزر، مخصوصاً با هدف انهدام اهداف دریایی دشمن، اولین قدم‌ها هستند.
همچنین ایران می‌تواند از ابزارهای نیابتی استفاده کند؛ مثلاً حمایت لجستیکی از گروه‌های محلی قره‌باغ برای عملیات علیه خطوط ترابری، حمایت از اکراد سوریه به عنوان اهرم فشار بر ترکیه و فعال‌سازی شبکه‌های مقاومت در نخجوان، همه این‌ها راه‌هایی هستند که می‌تواند در مسیر کریدور اختلال ایجاد کند.
اروم نیوز: به نظر می‌رسد که اجرای این کریدور می‌تواند پیامدهای بسیار گسترده‌ای برای ایران داشته باشد؟
دقیقا. کریدور ترامپ ایران را در معرض ترکیبی بی‌سابقه از تهدیدات اقتصادی، امنیتی و ژئوپلیتیکی قرار می‌دهد. موفقیت این پروژه به معنای از دست رفتن درآمد ترانزیتی، تبدیل مرزهای شمال غرب به خط مقدم رصد ناتو و نفوذ پان‌ترکیسم، و بی‌اثر شدن دستاوردهای دیپلماتیک ایران در قفقاز است. البته ماهیت بی‌ثبات ترامپ و مخالفت روسیه، تحقق کامل این سناریو را دشوار می‌کند، اما همین که این طرح طراحی شده است، ایران را مجبور می‌کند منابع عظیمی را صرف مقابله پیش‌دستانه نماید؛ از جمله احداث جاده‌های موازی مرزی، توسعه پایگاه‌های نظامی در آذربایجان شرقی و شتاب‌بخشی به پروژه کریدور شرق-غرب. در نهایت باید یادآوری کرد که هیچ کریدور ترانزیتی در قفقاز بدون نقش‌آفرینی ایران نمی‌تواند پایدار یا کامل باشد.
گفتگو از رقیه وکیلی
انتهای خبر/ و
