به گزارش اروم نیوز، ترجمه به لفظ از ریشه رجم است به معنای سنگسار کردن و برگرداندن! اما در تعریف آن گفته‌اند که ترجمه عبارت است ازجایگزینی مواد متنی زبان با مواد متنی معادل در زبان دیگر! به مفهومی دیگر ترجمه، هنر درک و تفسیر موضوعات، معانی و مفاهیم پدید آمده در یک زبان (زبان مبداء) و سپس انتقال، معادل یابی و بازسازی آنها در زبانی دیگر(زبان مقصد) است. متأسفانه به شکل عام و یا خاص در بین اقشار مختلف مردم و حتی خود مترجمین این دید و قاعده غلط حاکم است که در زبان و ترجمه هم درست همانند علمی دقیق می‌توان هر واژه و مفهومی را هم به طور دقیق تعریف و درک کرد و هم آنها را به شیوه‌ای شفاف با پیوندهای متقابل و کاملا ً ثابت از دو حوزه زبانی متفاوت به هم اتصال داد.
هر چند چنین برخوردی ممکن است در مورد زبان‌های برنامه نویسی رایانه‌ای و زبان‌های ماشینی تا اندازه‌ای میسر باشد اما در خصوص زبان‌های طبیعی انسانی دور از واقعیت و امکان است. بیشترین بعد در این پیچیدگی به طبیعت و نقش بی‌همانند زبان درتمامی تجربه‌ها و فرایندهای حیات انسانی چه در سطوح فردی و شخصیتی و چه در ترازهای اجتماعی و فرهنگی باز می‌گردد.
عوامل بسیاری در تبلور معنایی یک متن دخالت دارند. در درک مطلب یک متن یعنی شناسایی دقیق عوامل تبلور معنایی آن از جانب مخاطب، گاه ممکن است معنای متکلم و معنای مخاطب با هم تفاوت داشته‌باشد، یعنی آنچه مورد نظر متکلم است با آنچه مخاطب برداشت می‌کند فرق داشته‌باشد و یا مخاطبان معانی متفاوتی را از یک متن برداشت کنند. این امر بیان کننده این مطلب است که عوامل بسیاری در داد و ستدهای زبانی حاکم‌اند که متون و بزارهای نظام زبان ( اصوات، دستورو واژگان و…) تنها یکی از آنها است.
این صورت دشوار و خطیر در ترجمه فقط در بعد انسان به انسان یعنی زبان و معنایی انسانی در مقابل زبان و معنای انسانی دیگر است. یعنی متکلم انسانی در یک زبان مانند انگلیسی و مخاطب انسانی در زبان دیگر مانند فارسی یا ترکی و… .
اما در صورتی که متن و متکلم در یک زبان، منشاء و مبدأ فرا انسانی دارد، و مخاطب یا مخاطبینی انسانی در همان زبان و با دیگر زبان‌ها، صورت ترجمه حالی دیگر پیدا می‌کند؟! برای مثال کلام حق قرآن کریم! متکلم در قرآن کریم و در زبان عربی حق است و فرا انسانی! اما مخاطب یا مخاطبین صورت کاملا ً انسانی دارند! آیا دراینجا امر ترجمه صورت خاصی پیدا نمی‌کند؟ آیا ترجمه قرآن کریم از زبان عربی به دیگر زبان‌ها صورت نوعی ترجمه معمول را دارد یا خیر؟! واضح است که در ترجمه قرآن کریم به دیگرزبان‌ها، صورت ترجمه شده دیگر خودِ قرآن نیست و نمی‌توان باشد؛ چون مترجم نه قدرت درک و وفاء به همه معانی و مقاصد متصوره در ترجمه قرآن را دارد و نه می‌تواند چنین کاری را با توجه به وضعیت زبان مقصد انجام دهد. با این وجود ترجمه‌های گوناگونی از قرآن کریم به زبان‌های گوناگون انجام شده است: انگلیسی، چینی، ژاپنی، فارسی، عبری، ایتالیایی، آلمانی، اسپانیایی و… .
اما در چهار چوب زبان ترکی نیز تا کنون ترجمه‌های گوناگونی به ترکی آذربایجانی، استانبولی یا عثمانی انجام شده‌است. در این مقال به معرفی دو ترجمه تاریخی که به زبان ترکی آذربایجانی انجام شده‌است می پردازیم.
*کشف الحقائق عن نکت الایات والدقائق:
این ترجمه، و یا به عبارت صحیحتر، این تفسیر توسط میرمحمد کریم نجل الحاج میرجعفرالعلوی الحسینی الموسوی الباکویی، قاضی شهر باکو انجام شده، و در سال ۱۳۲۲ هجری توسط مرحوم حاج زین العابدین تقیاوف در سه جلد نفیس و زیبا به چاپ رسیده‌است. مترجم و مفسر فوق الذکر از علمای مشهور زمان خود بوده و تألیفات متعددی در زمینههای مختلف دارد. مؤلف در مقدمه این ترجمه چنین می‌گوید: از آن جا که ملت‌های مختلف اسلامی نمیتوانند آنچنان که سزاوار است از مفاهیم قرآنی به جهت عربی بودن آن استفاده کنند، لذا ترجمه قرآن به زبان‌های مختلف ملت‌های اسلامی لازم و ضروری است. اگر چه از هر ملتی چون فارس، ترک، هندو، بربر و غیره دانشمندانی وجود دارند که احکام قرآن را به آنان تفهیم میکنند، لیکن میانِ شنیدن از عالم و خواندن قرآن و درک مفاهیم قرآنی به زبان مادری خودِ شخص تفاوت زیادی وجود دارد.
*البیان فی تفسیر القرآن:
این ترجمه و تفسیر توسط مفتی شیعه قفقاز شیخ الاسلام محمد حسن مولی زاده شکوی در دو جلد به قطع وزیری در سال ۱۳۲۶ هجری قمری برابر با ۱۲۸۴ هجری شمسی در مطبعه غیرت تفلیس چاپ شده، و چاپ دوم آن نیز در سال ۱۳۹۹ هجری قمری برابر با ۱۳۵۷ هجری شمسی از طرف علمای قم، و چاپ سوم آن در سال ۱۴۱۱ هجری قمری برابر ۱۳۶۹ هجری شمسی از طرف سازمان تبلیغات اسلامی انجام یافته و در همین سال توسط مسلمانان قفقاز تجدید چاپ شده است. مرحوم شیخ الاسلام محمد حسن مولی زاده شکوی، آیات قرآنی را خیلی دقیق ترجمه و تفسیر نموده و برای اصطلاحات قرآنی معادلهای مناسبی در ترکی آذربایجانی آورده است. این ترجمه و تفسیر از جنبه علمی بسیار دقیق و کامل بوده و در این ترجمه تفسیری منابع تشیع و اهل سنت به شکل کاملا ًعلمی مورد استفاده مترجم و مفسرآن بوده است.
انتهای پیام/
